Cryss yn Arctagh

Caslys çheerey yn theihill ta taishbyney Cryss yn Arctagh ayns jiarg

Caslys çheerey yn Arctagh.

Ta Cryss ny Cruinney nane jeh queig kiarkil ghowan-lheead ta cowrit er caslyssyn çheerey yn theihill. T'ee ny dowan-lheead ta roie 66° 33′39″ (ny 66.56083°) çheu hwoaie jeh Cryss ny Cruinney. Ta'n ennym, yn Arctagh, currit er y thalloo ta ny lhie heose veih'n linney shoh as ta'n ennym Cryss Honderagh y Twoaie currit er y chryss da'n jiass j'ee. She Cryss yn Antarctagh en ennym ta currit er kiarkil yn ard corrym 'sy lieh-chruinney yiass.

Ta Cryss yn Arctagh cowrey magh feegan smoo jiass y laa phoullagh (laa 24-ooryn dy ghrian, lesh yn ennym "grian mean oie" currit er) as oie phoullagh (laa 24-ooryn gyn grian). Çheu hwoaie jeh'n linney ta'n ghrian ny lhie heose veih bun ny speyrrey er feie 24 ooryn gyn vrishey un cheayrt 'sy vlein er y chooid sloo. Er Cryss yn Arctagh ta ny taghyrtyn shen taghyrt keayrt 'sy vlein, ec shassyn greiney Mean Souree as Mee ny Nollick.

Çheer-oaylleeaght

Cowrey straiddey er Raad Mooar Dalton ta markal magh boayl Cryss yn Arctagh ayns Alaska.

Ta Cryss yn Arctagh goll trooid Mooir yn Arctagh, Lieh-innys Loghlinagh, yn Aishey Hwoaie, Twoaie America Hwoaie as Greenlynn. Ta thalloo Chryss yn Arctagh rheynnit eddyr hoght çheeraghyn, Norlynn, y Toolynn, Finnlynn, y Roosh, ny Steatyn Unnaneysit (t'eh shen Alaska), y Chanadey, y Danvarg (t'eh shen Greenlynn) as yn Eeslynn.

Lesh y toshiaght ec y Linney Vunlaa as goll shiar, ta Cryss yn Arctagh goll trooid:

Dowan-liurid	Çheer, thalloo, ny mooir	Noteyn
5° 10°	Mooir yn Arctagh	Yn Vooir Loghlynagh
15°	Norlynn	Rødøy, Svartisen, Saltfjell, Bogvatnet
20°	Yn Toolynn	Jokkmokk
25°	Finnlynn	Rovaniemi, Logh Kemijärvi
30° 40°	Yn Roosh Karelia	Lhoob Kandalaksha, Lieh-innys Kola, Bollagh ny Mooir Twoaie (shiar)
41°-43°	Yn Vooir Vane
45° 50°	Yn Roosh Nenetsia
55° 60°	Yn Roosh Komi
65° 70° 75° 80°	Yn Roosh Yn Yamaal	Salekhard, Lhoob Ob
85°	Yn Roosh Krasnoyarsk
90° 100° 105°	Yn Roosh Evenkia
110° 120° 130° 135° 140° 150° 155°	Yn Roosh Sakha	Piob Udachnaya
160° 170° E 180°	Yn Roosh Chukotka
170° W	Mooir yn Arctagh	Mooir ny Shukshee, Bollagh Heear Hwoaie (sheear), Bollagh ny Mooir Twoaie (sheear)
165°	SUA Alaska	Lieh-innys Seward
163°	Mooir yn Arctagh	Keyllys Kotzebue
165° 160° 150°	SUA Alaska	Logh Selawik, Fort Yukon
140° 130°	Yn Chanadey Yukon
120°	Yn Chanadey Thallooyn yn Eear Hwoaie	Logh Vooar y Vaghouin
110° 100° 90° 85°	Yn Chanadey Nunavut	Repulse Bay
80°	Mooir-tragh Foxe
70° 65°	Yn Chanadey Nunavut	Ellan Baffin, Slieau Thor
60° 55°	Yn Keayn Sheear	Keyllys Davis, Bollagh ny Mooir Twoaie (shiar)
50° 45° 40° 35°	Greenlynn	Awin rioee Helheim
30° 25°	Yn Keayn Sheear	Keyllys ny Danvarg
20° 15°	Yn Eeslynn	Ellan Grímsey
10° 5°	Yn Keayn Sheear	Yn Vooir Loghlynagh

Cha nel mooarane sleih nyn gummal çheu hwoaie jeh Cryss ny Cruinney er oyr y speyr Arctagh t'ayn. Ta ny tree baljyn smoo heose jeh'n Chryss nyn lhie 'sy Roosh; Murmansk (325,100 cummaltee), Norilsk (135,000 cummaltee), as Vorkuta (85,000 cummaltee). Ta 62,000 cummaltee ayns Tromsø ayns Norlynn, agh cha nel agh beggan ny sloo na 58,000 cummaltee ayns Rovaniemi ayns Finnlynn as eh ny lhie beggan heese jeh'n Chryss.

Jeeagh er neesht

• Kay Arctagh
• Undinys Ronsee Poullagh Scott
• Aggyrtyssyn thallooinagh 'syn Arctagh
• Çhyndaa yn Phartan
• Çhyndaa yn Ghoayr

Kianglaghyn mooie

Jean ronsaght er Cryss yn Arctagh ayns
Wiktionary, y fockleyr seyr.

• Terra Incognita: Exploration of the Canadian Arctic—Traaght shenndeeagh er ronseeyn leah gys Arctagh ny Canadey, daahit lesh caslyssyn çheerey, fotografyn as linneeaghtyn