Jump to content

Kiarkyl yn Arctagh

Ass Wikipedia.
(Aa-enmyssit ass Cryss yn Arctagh)
Caslys çheerey yn theihill ta taishbyney Cryss yn Arctagh ayns jiarg
Caslys çheerey yn Arctagh.

Ta Kiarkyl yn Arctagh nane jeh queig kiarkylyn ghowan-lheead ta cowrit er caslyssyn çheerey yn theihill. T'eh ny ghowan-lheead ta roie 66° 33′39″ (ny 66.56083°) çheu hwoaie jeh Cryss ny Cruinney. Ta'n ennym, yn Arctagh, currit er y thalloo ta ny lhie heose veih'n linney shoh as ta'n ennym yn Chryss Hempreilagh Hwoaie currit er y chryss da'n jiass j'ee. She Kiarkyl yn Antarctagh en ennym ta currit er kiarkyl yn ard corrym 'sy lieh-chruinney yiass.

Ta Kiarkyl yn Arctagh cowrey magh feegan smoo jiass y laa phoullagh (laa 24-ooryn dy Ghrian, lesh yn ennym "Grian mean oie" currit er) as oie phoullagh (laa 24-ooryn gyn Grian). Çheu hwoaie jeh'n linney ta'n Ghrian ny lhie heose veih bun ny speyrey er feie 24 ooryn gyn brishey un cheayrt 'sy vlein er y chooid sloo. Er Kiarkyl yn Arctagh ta ny taghyrtyn shen taghyrt keayrt 'sy vlein, ec shassyn greiney Mean Souree as Mee ny Nollick.

Çheer-oaylleeaght

[reagh | edit source]
Cowrey straiddey er Raad Mooar Dalton ta markal magh boayl Cryss yn Arctagh ayns Alaska.

Ta Kiarkyl yn Arctagh goll trooid Mooir yn Arctagh, Lieh-innys Loghlinagh, yn Aishey Hwoaie, Twoaie America Hwoaie as Greenlynn. Ta thalloo Chiarkyl yn Arctagh rheynnit eddyr hoght çheeraghyn, Norlynn, y Toolynn, Finnlynn, y Roosh, ny Steatyn Unnaneysit (t'eh shen Alaska), y Chanadey, y Danvarg (t'eh shen Greenlynn) as yn Eeslynn.

Lesh y toshiaght ec y Linney Vunlaa as goll shiar, ta Kiarkyl yn Arctagh goll trooid:

Dowan-liurid Çheer, thalloo, ny mooir Noteyn
10° Mooir yn Arctagh Yn Vooir Loghlynagh
15° Norlynn Rødøy, Svartisen, Saltfjell, Bogvatnet
20° Yn Toolynn Jokkmokk
25° Finnlynn Rovaniemi, Logh Kemijärvi
30°

40°

Yn Roosh Karelia Lhoob Kandalaksha, Lieh-innys Kola, Bollagh ny Mooir Twoaie (shiar)
41°-43° Yn Vooir Vane
45°

50°

Yn Roosh Nenetsia
55°

60°

Yn Roosh Komi
65° 70° 75° 80° Yn Roosh Yn Yamaal Salekhard, Lhoob Ob
85° Yn Roosh Krasnoyarsk
90° 100° 105° Yn Roosh Evenkia
110°

120° 130° 135° 140° 150° 155°

Yn Roosh Sakha Piob Udachnaya
160°

170° E 180°

Yn Roosh Chukotka
170° W Mooir yn Arctagh Mooir ny Shukshee, Bollagh Heear Hwoaie (sheear), Bollagh ny Mooir Twoaie (sheear)
165° SUA Alaska Lieh-innys Seward
163° Mooir yn Arctagh Keyllys Kotzebue
165°

160° 150°

SUA Alaska Logh Selawik, Fort Yukon
140°

130°

Yn Chanadey Yukon
120° Yn Chanadey Thallooyn yn Eear Hwoaie Logh Vooar y Vaghouin

110° 100° 90° 85°

Yn Chanadey Nunavut Repulse Bay
80° Mooir-tragh Foxe
70°

65°

Yn Chanadey Nunavut Ellan Baffin, Slieau Thor
60°

55°

Yn Keayn Sheear Keyllys Davis, Bollagh ny Mooir Twoaie (shiar)
50°

45° 40° 35°

Greenlynn Awin rioee Helheim
30°

25°

Yn Keayn Sheear Keyllys ny Danvarg
20°

15°

Yn Eeslynn Ellan Grímsey
10°

Yn Keayn Sheear Yn Vooir Loghlynagh

Cha nel mooarane sleih nyn gummal çheu hwoaie jeh Kiarkyl yn Arctagh er oyr yn aeraght Arctagh t'ayn. Ta ny tree baljyn smoo heose jeh'n Chiarkyl nyn lhie 'sy Roosh; Murmansk (325,100 cummaltee), Norilsk (135,000 cummaltee), as Vorkuta (85,000 cummaltee). Ta 62,000 cummaltee ayns Tromsø ayns Norlynn, agh cha nel agh beggan ny sloo na 58,000 cummaltee ayns Rovaniemi ayns Finnlynn as eh ny lhie beggan heese jeh'n Chiarkyl.

Jeeagh er neesht

[reagh | edit source]

Imraaghyn

[reagh | edit source]

Kianglaghyn mooie

[reagh | edit source]
Jean ronsaght er Kiarkyl yn Arctagh ayns
Wiktionary, y fockleyr seyr.