Vertebra

Ass Wikipedia.
Vertebra lumbagh veih er-e-skyn as ny chooyl

Ta vertebra ny junt craue-drommey çheet er corp craueagh 'sy chraue drommey ta cowraghey dreeym-juntee. T'eh jeant ass corpane vertebragh (corpus vertebrae), corran vertebragh (arcus vertebrae), daa chubblane tessen (processus transversus), kiare cubblaneyn juntagh (processus articulares) as cubblane drommey (processus spinosus). Ta'n craue drommey ny choodagh coadey da'n coyrd drommey ta sheeyney veih bun y chlaigin sheese çheu drommey y vaagh dys y phelvis, as eisht t'ad jannoo famman.

Corpane vertebragh[reagh | edit source]

Vertebra thoracksagh veih er-e-skyn

Ta'n corpane vertebragh rollianagh, as ta eaghtyr rea garroo s'inshley as s'yrdjey echey. Ta claare eddyr-vertebragh eddyr eaghtyr s'inshley yn un 'er as eaghtyr s'yrdjey y nah 'er. Ta kianglaghyn craue kiangley ad myrgeddin (Ligamentum longitudinale anterius as posterius).

Corran vertebragh[reagh | edit source]

Ta corran vertebragh ny cho-olt craueagh y vertebra. Ta frauaig (Pediculus arcus vertebrae) kiangley rish duillag vertebragh (Lamina arcus vertebrae). Ta'n corran combaasey cooyl y towl vertebragh (Foramen vertebrale). Ta'n çheu ghailley jeant jeh'n chorpane vertebragh. Ta ny tuill shoh jannoo magh cassan drommey raad ta'n coyrd drommey, mening as fliughid kerrodrommey nyn soie.

Cubblaneyn tessen[reagh | edit source]

Ta'n daa chubblane tessen jannoo obbyr cubblane da kianglaghyn craue as muskyllyn. Ta cubblaneyn tessen vertebrae thoracksagh jannoo kiangley juntagh rish ny h-asnaghyn.

Ta tuill dowan-lhiurid (Foramen transversarium) trooid y chied dys sheyoo vertebrae mhuinneelagh. T'eh ny chassan (Canalis transversarius) da'n arteyr as cuishlin vertebragh as nearagh vertebragh.

Cubblane drommey[reagh | edit source]

Vertebra, as cubblane drommey ry-akin er y çheu yesh

Ayns deiney, ta cubblane drommey sheeyney ny chooyl as sheese veih cochiangle ny duillagyn vertebragh, as ta muskyllyn as kianglaghyn craueagh kiangley rish. Ayns beiyn elley, t'eh sheeyney seose, as ny chooyl ny er oaie jeh cochiangle ny duillagyn vertebragh. Ta cubblane drommey mooadit ec shiartanse dy chretooryn, dys jannoo "shiaull"; myr sampleyr, Dimetrodon as Spinosaurus marroo.

Cha nel cubblane drommey erbee ec y chied vertebra mhuinneelagh. Ta cubblaneyn drommey vertebrae 'sy tacrum er nyn go-lheie dys Crista sacralis median.

Cubblaneyn juntagh[reagh | edit source]

Vertebra deiney. Ta inferior articular process (cubblane juntagh s'inshley) un vertebra kiangley rish superior articular process (cubblane juntagh s'yrdjey) y nah vertebra.

Ta kiare cubblaneyn juntagh (daa chubblane s'inshley as daa chubblane s'yrdjey) kiangley vertebrae dy fondagh. Ta eaghtyr kianglee y chubblane s'yrdjey coar y chooyl, as eaghtyr kianglee y chubblane s'inshley er oaie.

Rang-oardraghey[reagh | edit source]

Vertebrae

T'ad geddyr-scarrey vertebrae rere ynnyd 'sy chraue drommey. Ta vertebrae mhuinneelagh adsyn faggys da'n wannal. Er lhimmey jeh daa raiseyder (Choleopus as Bradypus) as y booa varrey (Trichechus), ta shiaght vertebrae mhuinneelagh ec dagh sheeintagh.[1] Ta scanshyn mooar eddyr beiyn elley; ta un vertebra ec daa-veeaghee ennagh, wheesh as 25 ec olla, as va 76 ec y phlesiosaur Elasmosaurus.

Ta vertebra drommey eddyr y wannal as y pelvis; she vertebra thoracksagh t'ayn my t'eh kiangley rish asney, as vertebra lumbagh t'ayn manangh vel.

Ta vertebra sacragh faggys da'n phelvis. Ta un ec daa-veeaghee, as daa ec ushagyn as beishteigyn jeianagh son y chooid smoo, agh ta 3-5 ec sheeintee. Ny keayrtyn, ta kuse jeu co-lheie dys un chraue, y sacrum. Ta synsacrum ec ein, as shen jeant jeh vertebrae sacragh, lumbagh, y pelvis, as kuse dy vertebrae thoracksagh as fammanagh.

Ta vertebrae fammanagh jannoo magh y famman. Foddee ad co-lheie dys pygostyle ein, ny coccygeal (craue famman) deiney as çhimpanseeyn

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. "Why do almost all mammals have seven cervical vertebrae? Developmental constraints, Hox genes and Cancer" (1999). Journal of experimental zoology 285: 19-26.