Juys (Pinus)

Ass Wikipedia.
She billey 'sy ghenus Pinus bun-chooish y duillag shoh. My ta sym ayd ayns keeall elley yn 'ockle shoh, lhaih Juys.


Juys, Pine

Juys mooiragh (Pinus pinaster)


Rang oaylleeagh
Reeriaght: Plantae
Rheynn: Pinophyta
Rang: Pinopsida
Oardagh: Pinales
Kynney: Pinaceae
Genus: Pinus
Linnaeus
Fo-ghenera


She biljyn bearkanagh 'sy ghenus Pinus ad Juys ny Pine. T'ad jannoo seose fo-chynney Pinoideae 'sy chynney Pinaceae. Ta mys 115 dooieyn ayn, agh ta'n earroo jeeragh croghey er quoi t'ou feysht.

Rheam[reagh | edit source]

Juys millish Pinus pinea ayns raad ny Raue

Ta juyssyn dooghyssagh da cooid smoo ny Lieh-chruinney Hwoaie. 'syn Aishey as yn Europey, t'ad ry-akin eddyr ny h-Ellanyn Canaaaragh as Nalbin 'sy çheear dys yn Roosh as ny h-Ellanyn Philippeenagh 'sy çhiar. Ta juys Albinagh cummal dys 70°N ayns Norlynn, Soolynn as Finnlynn, as juys beg Shibbeyragh 'syn Çhibbeyr. 'syn Affrick, ta fer jeu, Juys Sumatragh, cummal eer fo'n yn Meanchiarkyl dys 2°S. 'syn America Hwoaie, t'ad ry-akin eddyr 66°N 'syn Chanadey dys 12°N 'syn Nickeraag (Juys Caribagh). Ta'n neuchaslid smoo eddyr oc ry-akin ayns Meksico as California.

T'ad er nyn gur stiagh ayns ardjyn tempreilagh ny Lieh-chruinney jiass, myr bun fuygh. T'ad ry-akin 'syn Çhillee, yn Vrasseel, yn Austrail as yn Teelan Noa.

Jalloo-oaylleeaght[reagh | edit source]

She biljyn sheer-ghlass rosinagh ad juyssyn, eddyr 3m as 80 m er yrjid, agh ta'n chooid smoo jeu eddyr 15m as 45m. She Juys beg Shibbeyragh as Potosi Pinyon ny fir sloo, as she juys shugyr eh y fir smoo. T'ad beayn, as bea 100–1,000 blein oc dy cadjin. She Pinus longaeva eh y juys s'odjey beayn, as ta fer jeu mysh 4,800 blein d'eash, mastey bioagyn shinney ny theihill.

Ta roost çhiu as scaaillagh ec y chooid smoo dy yuysyn, agh ta roost lhiannagagh as keyl ec kuse jeu. Ta ny banglaneyn gaase magh ayns caslee ghlooey, agh t'eh jeeaghyn gollrish fainney dy vanglaneyn ta gaase ass yn ynnyd cheddin. Ta'n aase caslagh dy vanglaneyn, jialgyn as crottylyn er ny reaghey rere corrillee earroo Fibonacci.

Duillagys[reagh | edit source]

Duillagys aegey (toshtal) as aasit (jesh) Juys millish (Pinus pinea), as duillagyn crottylagh dhoney dorraghey as duillagyn jialgey er-akin er sthole aasit.

Ta kiare sorçhyn dy ghuillag ec juyssyn:

  • Duillag resh (cotyledon) er sheelag, ayns fainney dy 4-24.
  • Duillag aeg, ta gaase çhelleeragh nyn yei er sheelagyn as juyssyn aegey. T'ad 2-6 kentimeader er lhiurid, nyn lomarcan, glassey, as er nyn reaghey myr caslagh er y sthole. T'ad goll er cur magh rish shey meeghyn dys queig bleeantyn.
  • Duillag scaaillagh, ny guillag beg, dhone nagh vel co-haaghey sollysh, as caslagh myr ny duillagyn aegey.
  • Jialg, y duillag aasit. T'ad geayney as co-haaghey sollysh. T'ad er nyn reaghey ayns dhossan dy 1-6 jialgyn er nyn gur magh ass buinney beg er duillag scaaillagh. T'ad farraghtyn rish 1-40 bleeantyn, as shen croghey er y dooie.

Ymmyd myr bee[reagh | edit source]

Bearkan juys

Ta rassyn mooarey ec kuse dy ghooie, as sleih çhaglym ad dy ee. Ta roost sthie bog bane yn-ee ec juyssyn, as ram biomane A as C ayn. Foddee oo eshyn y ee aw, ny beihll eh dys poodyr er son dy chlannaghey broie, awree as nyn lheid, myr sampleyr, ayns pettuleipä (arran roost) Finnlynnagh. 'syn Toolynn, t'ad jannoo tey (tallstrunt) ass jialgyn aegey.

Imraaghyn[reagh | edit source]

Ny smoo fys[reagh | edit source]

  • Farjon, A. 1984, 2nd edition 2005. Pines. E. J. Brill, Leiden. ISBN 90-04-13916-8
  • Little, E. L., Jr., and Critchfield, W. B. 1969. Subdivisions of the Genus Pinus (Pines). US Department of Agriculture Misc. Publ. 1144 (Superintendent of Documents Number: A 1.38:1144).
  • Richardson, D. M. (re.). 1998. Ecology and Biogeography of Pinus. Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 0-521-55176-5
  • Mirov, N. T. 1967. The Genus Pinus. Ronald Press, New York (ass clou).
  • Classification of pines
  • Gymnosperm Database - Pinus