Nollick

Ass Wikipedia.
Jesheenyssyn Nollick er nyn daishbyney

She feailley Chreestee ee Yn Nollick, as ish kelloorey ruggyr Yeesey Chreest. T'ee goll er kelloorey er 25oo Mee ny Nollick ec jerrey yn Çheet. Ga dy nee feailley Chreestee t'ayn, ta ymmodee neuchreestee goaill ayrn ayns cliaghtaghyn myr goaill carvallyn, cur giootyn as kaartyn Nollick, as jesheenaghey thieyn as baljyn. Ta Laa Nollick ny laa seyr ashoonagh ayns ymmodee çheeraghyn, eer kuse dy heeraghyn gyn shennaghys profete Creestee de 25 Mayrnt.

Ta kuse dy h-Agglishyn Creestee Cair-chredjuagh Hiar kelloorey y Nollick er 6oo Jerrey Geuree, er y fa dy vel 6oo Geuree corrym rish 25oo Mee ny Nollick 'syn 'eaillere Gregoiragh oc.

Cliaghtaghyn jeianagh[reagh | edit source]

Ta cliaghtaghyn Nollick jeianagh anchasley ayns dagh çheer, agh ta fir chadjin goaill stiagh:

Ta'n chooid smoo dy chliaghtaghyn Nollick jeianagh noa dy liooar. Screeu Sebastian Brant ayns Das Narrenschiff (1494) dy row sleih cliaghtey cur banglaneyn juys ayns thieyn.[1] Cha nel feanish shickyr er bun viljyn Nollick, agh v'ad ry-akin ayns 1605 ayns Strasbourg.[1] Ta recortys ven ooasle Hileeshagh er ymmyd cainleyn orroo ayns 1611.[1]

Haink rish feaillereyn Nollick traghtee 'syn Ghermaan ayns 1851.[1] Rere jeeaghtys, va'n feailley cur gys cooinaghtyn Chreestee dy row Yeesey ny yioot Yee, as va çheet ny saggyrtyn Pershagh taishbyney dy row y Nollick bentyn rish giootyn. Va sleih cliaghtey cur giootyn derrey y 15oo eash, as v'eh mie er bun rish y 18oo eash.[2] Shen feanish dy nee feailley seihlltagh v'ayn, bentyn rish y lught-thie as caarjyn, as er yn oyr shen va ny Puritaanee shassoo noi kelloorey Nollick, as dobbee ad yn 'eailley.[2]

Nollick seihlltagh[reagh | edit source]

Derrey leah 'sy 20oo eash, ta paart ec y Nollick myr laa seyr mooinjer seihlltagh, as t'ee goll er kelloorey ec Creestee as neuchreestee myrgeddin. Ta'n Nollick seihlltagh shoh goll er cowraghey liorish maylayrtey giootyn, as ta paart mooar ec Jishag y Nollick 'syn 'eailley.

Er coontey eiyrtys creck as cur giootyn, kaartyn, bee as stoo elley, she traa scanshoil ee Nollick er son tarmaynys. Ta laghyn seyrey ashoonagh ry-gheddyn ayns ymmodee çheeraghyn myrgeddin.

Shennaghys[reagh | edit source]

Va ny shenn Chreestee eddyrscarrey laa ruggyree Yeesey as yn 'eailley liturgagh echey. Rish daa cheead s'leaie ny Creestiaght, er lheh, v'ad shassoo noi kelloorey laghyn ruggyree martyryn as Yeesee. Bare lhieu ny laghyn martyrys oc y chelloorey.[1] Ayns Raue, cho leah as 336 BNJ, va feailley er 25 Mee ny Nollick cowraghey toshiaght ny bleeaney.[2] Rish jerrey y 4oo eash, va'n chooid smoo jeh'n theill Creestee kelloorey ruggyr Chreest er 25oo Mee ny Nollick.[3] Er lesh Chrysostom, by 'eer laa ruggyree Chreest v'ayn.[3] Mean 'sy 5oo eash, ghow rish agglish Yerusalem rish y date 25oo Mee ny Nollick myrgeddin, as haink eh ayns ynnyd yn 'eailley shinney v'oc er 6oo Jerrey Geuree. Agh cha nel yn Agglish Armeainagh er ngoaill rish rieau.[3] Va feailley ruggyree goll er kelloorey ec ny h-agglishyn Hiar er 6oo Jerrey Geuree, as ish Epiphania ny Theophania (focklyn ny Shenn Ghreagish bentyn rish soilshaghey jee).[2] Ayns shiartanse jeu, v'ad kelloorey bashtey Yeesey as y chied mirril jeant echey, ec Cana, er y laa cheddin myrgeddin.[2]

Va cummaght mooar er kelloorey ny Creestee Heear ec cliaghtaghyn Raue. Va Paab ny Raue lhaih tree erinyn er Laa Nollick. V'ad cliaghtey lhaih yn erin bunneydagh ec Keeill Pheddyr er moghrey Nollick.[3] Agh rish y wheiggoo eash, ghow ad toshiaght erin noa y lhaih "mean 'syn oie" (ec gerrym yn chellee 'sy toshiaght, agh ec mean-oie fy yerrey) ec çhiamble cratçh Chreest, as eshyn er ny hroggal ec Keeill Santa Maria Maggiore myr coip jeh'n chratçh ec Bethlehem.[3] Fy yerrey, rish yn eash Vaisantagh 'sy çheyoo eash, ghow ad toshiaght treeoo erin y lhaih ayns Raue, as eshyn ec irree yn laa ec Keeill Sant' Anastasia. She martyr v'ayn, as va'n 'eailley eck goll er kelloorey ayns Istanbul er 25oo Mee ny Nollick.[3] Mean 'sy 11oo eash, ren ad scughey yn erin bunneydagh jeh Keeill Pheddyr da Santa Maria Maggiore raad va'n nah erin goll er lhaih myrgeddin.[3]

Derrey'n 8oo eash, ta hoght laghyn dy liturgey ry-gheddyn ec ny Creestee Heear, rere ny feaillaghyn Caisht as Feailley Çhybbyrt Ushtey.[3]

Leah 'sy 6oo eash, ren yn ard-ree Justinian laa seyr ny theay jeh Nollick.[3] She feailley feer ennoil v'ayn er feie yn Europey ayns ny Mean Eashyn, as hie ram drama as kiaull er cummey er-e-son. Leah 'sy 13oo eash, hug Francis Assisi er bun ooashley y chratçh Nollick.[3]

Ghow ny h-agglishyn toshiaght Nollick y chelloorey lesh liturgey er lheh 'sy 9oo eash, agh cha row scansh Jeheiney Caisht ny Laa Caisht eck. Ta agglishyn Creestee Raueagh kelloorey kied erin Nollick ec mean-oie, as ta shirveish fastyr ayns ymmodee agglishyn Phrotestoonagh.[1]

Rish y 16oo eash, va'n chooid smoo jeh agglishyn Aachummit freayll Nollick. Myr sampleyr, va Martin Luther soiaghey mooar jee 'sy phreacheil echey. Ny yei shen, ren ny Puritaanee Hostnagh eab yn 'eailley shoh y scryssey magh 'sy 17oo eash.[3] Hie ee erash ayns Sostyn rish aachroo Ree Hostyn ayns 1660, agh ayns cummey ny smoo seihlltagh. Fo cummaght Puritaanagh, she laa obbyr v'ayn ayns America derrey mean 'sy 19oo eash, ayns Sostyn Noa er lheh.[3]



Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. a b c d e f Encyclopædia Britannica (2009). "Christmas", Encyclopædia Britannica, Eddyr-voggyl (Baarle). Feddynit er 2009-12-27.
  2. a b c d e Thomas J. Talley (2005). "Christian Liturgical Year", ayns Lindsay Jones.: Encyclopedia of Religion., 2oo. 3 (Baarle), Detroit: Macmillan Reference USA, 1741-1745.
  3. a b c d e f g h i j k l John F. Baldovin (2005). "Christmas", ayns Lindsay Jones.: Encyclopedia of Religion., 2oo. 3 (Baarle), Detroit: Macmillan Reference USA, 1756-1757.