Israel

Ass Wikipedia.
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל
Medīnat Yisrā'el
دَوْلَة إِسْرَائِيل
Dawlat Isrā'īl
Steat Israel
Brattagh Israel Cowrey Israel
Brattagh Cowrey
Arrane ashoonaghHatikvah
Y Jerkallys
Preeu-valley
(as y balley smoo)
Jerusalem1
31°47′ Hwoaie 35°13′ Hiar
Çhengey oikoil Ewnish, Arabish
Possanyn kynneeagh  76% Ewnyn
19% Arabee
 5% possanyn mynlagh
Reiltys Deynlaghys ard-whaiylagh
 -  Eaghtyrane Shimon Peres
 -  Ard-vinishter Benjamin Netanyahu
 -  Loayreyder y Knesset Yuli-Yoel Edelstein
Seyrsnys veih Anney Goaldagh ny Palasteen 
 -  Fogrey magh 14 Boaldyn, 1948 (05 Iyar 5708) 
Eaghtyr
 -  Yn clane 20,770 km² (151-d)
8,019 mi ker 
 -  Ushtey (%) ~2
Earroo yn phobble
 -  Ooley 2013 8,051,200 (96-oo)
 -  Coontey-pobble 1995 5,548,523 
 -  Glooaght 324/km² (34-oo)
839/mi ker
LTS (CCK) Ooley 2007
 -  Yn clane $232.7 billioon (44-oo)
 -  Yn dooinney $33,299 (22-oo)
LTS (ennymagh) Ooley 2007
 -  Yn clane $154.3 billioon 
 -  Yn dooinney $22,073 
Gini (2005) 38.6 
ALD (2007) 0.932 (ard) (23-oo)
Argid Sheqel noa (ILS)
Traa ynnydagh IST (UTC+2)
 -  Souree (TTLS)  (UTC+3)
Coad eddyr-voggyl .il
Coad çhellvane +972
1 Ta Slattys Jerusalem gra dy vel Jerusalem ny phreeu-valley, agh cha nel y chooid smoo dy çheeraghyn ny cruinney cur enney er. Ta ny thieyn çhaghteraght oc soit ayns Tel Aviv, Ramat Gan as Herzliya.

She stayd ym-agglaghey 'syn Aishey ee Israel (Ewnish: יִשְרָאֵל, Yisra'el; Arabish: إسرائيل‎, Isrā'īl). T'ee soit er slyst hiar yiass y Veanvooir. T'ee çhemmal rish y Livaan 'sy twoaie, rish y Teer 'sy niar hwoaie, rish y Jordaan as y Vroogh Heear 'sy niar, rish yn Egypt as Straih Ghaza 'sy neear yiass, as rish Lhoob Aqaba 'sy Vooir Ruy 'sy jiass. Ta'n çheer jeant seose jeh shiartanse dy hroyn çheer-oaylleeagh gyn bwooise er y nhee dy nee çheer veg t'ayn.[1] Ayns Bun-leighyn y steat, ta Israel cur sheese urree hene myr Steat Ewagh as Deynlagh. Cha nel steat elley erbee ayn 'sy theihll raad ta'n chooid smoo jeh ny cummaltee ayn nyn Ewnyn.

She Tel Aviv caayr argidoil Israel, as she Jerusalem y chaayr smoo rere earroo yn phobble. Ta Israel hene coontey Jerusalem myr preeu-valley yn steat, ga nagh vel y soiaghey shen er enney ec ram çheeraghyn. 'Sy vlein 2012 va 7,956,000 deiney cummal ayns Israel; 5,995,700 nyn Ewnyn, 1,642,000 nyn Arabee (goaill stiagh ny Droosee as ny Bedoonee).

Politickaght[reagh | edit source]

Shamyr y Knesset, thie Pharlamaid Israel

She pobblaght gheynlagh fo corys parlamaidagh eh Israel.[1] Ta oltey yn pharlamaid, marish pohlldey veih tromlagh y pharlamaid, çheet dy ve ny Ard-vinishter. She fer toshee jeh'n phartee politickagh smoo ayn yn ard-vinishter son y chooid smoo. She toshiagh y reiltys as toshiagh yn ard-choyrle yn ard-vinishter.[2] Ta 120 oltey goll er reih da'n pharlamaid, as eh er enney myr y Knesset. Ta olteynys 'sy Knesset bunnit er corys tuarystallys coreiragh jeh ny parteeyn politickagh,[3] marish toshiaght reihyssagh jeh 2%. Rere shen, s'mennick dy vel co-reiltyssyn ayn.

Ta reihyssyn da'n pharlamaid goll er taghyrt dagh kiare bleean rere slattys, agh foddee co-reiltyssyn neuhickyr ny voteyn rouailtys barrant ec y Knesset cur y reiltys ass bree ny s'leaie. Ta Bun-leighyn Israel gobbraghey myr bunraght neuchoadit. Hoshee yn Knesset draghtey bunraght oikoil 'sy vlein 2003 va bunnit er ny leighyn shen.[1] She toshiagh y steat Eaghtyrane Israel, agh cha nel mooarane currym echey faagail magh currymyn er lheh as currymyn jesh-chliaghtagh..[2]

'Sy vlein 2012, va Israel rang-oardit 'sy 92h ynnyd rere Press Freedom Index ("Ayndagh Seyrsnys yn Ym-ysseraght") ec Reporters Without Borders – y rhenk s'yrjey 'syn ard echey.[4] Rere creear as coontys Freedom in the World ("Seyrsnys 'sy Theihll") 'sy vlein 2013 ec y cholught Freedom House, as eh geearree cur towse er y teyrsnys deynlagh as politickagh ayns dagh ashoon, va Israel coontit myr yn un çheer heyr 'sy Niar Meanagh as ayns Twoaie yn Affrick.[5]

Aarheynnyn[reagh | edit source]

Slystyn Israel, rere Reiltys Israel

Ta Israel goll er rheynn magh ayns shey slyst reiragh, ta goll er enney 'syn Ewnish myr mehozot (מחוזות; un. mahoz) – Meanagh, Haifa, Jerusalem, Twoaie, Jiass, as Slyst Tel Aviv, myrane lesh Ard Judaea as ny Samaar 'sy Vroogh Heear. Cha nel Judaea as y Tamaar as ayrnyn jeh Slyst Jerusalem as y Lyst Hwoaie coontit dy h-eddyrashoonagh myr cooid jeh Israel hene. Ta ny slystyn hene goll er rheynn magh ayns as queig fo-lyst jeig, ta goll er enney 'syn Ewnish myr nafot (נפות, un. nafa). Ta dagh fo-lyst goll er rheynn magh ayns jeih ard najooragh as daeed.[6]

# (rere y chaslys-çheerey) Slyst Preeu-valley Fo-lyst Earroo yn phobble
1 Twoaie Nasair Kinneret, Safed, Acre, Golan, Glion Jezreel 1,242,100
2 Haifa Haifa Haifa, Hadera 880,000
4 Meanagh Ramla Rishon LeZion, Strah Sharon (Netanya), Petah Tikva, Ramla, Rehovot 1,770,200
3 Tel Aviv Tel Aviv Bat Yam, Bnei Brak, Giv'atayim, Holon, Ramat Gan, Tel Aviv 1,227,000
5 Jerusalem Jerusalem Jerusalem 910,300
6 Jiass Beersheba Ashkelon, Beersheba 1,053,600
7 Judea as y Tamaar Modi'in Illit Judea as y Tamaar 2,592,555 (seyraanee Eaghtyrys ny Palasteen da'n chooid smoo[7]
as 350,143 cummaltee Israelagh)‏‏[8]

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. a b c "Israel". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 20 Sauin 2012. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2021-01-03. Feddynit magh er 3 Nollick 2012. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= as |date= (cooney)
  2. a b "Field Listing — Executive Branch" (19 M. Souree 2007). Central Intelligence Agency. 
  3. "The Electoral System in Israel" . The Knesset. 
  4. "Press Freedom Index 2011–2012". Reporters Without Borders. 25 J. Geuree 2012. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2016-03-03. Feddynit magh er 26 Averil 2012. {{cite web}}: Check date values in: |date= (cooney)
  5. Keinon, Herb (21 J. Geuree 2013). "US watchdog: Israel is Mideast’s only 'free' state". Feddynit magh er 27 Mayrnt 2013. 
  6. "Introduction to the Tables: Geophysical Characteristics" (doc) . Central Bureau of Statistics. 
  7. "CIA world factbook". Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2019-07-06. Feddynit magh er 2013-11-03.
  8. "יותר מ־350 אלף מתנחלים ביו"ש" (ayns Ewnish). Israel HaYom. 26 J. Souree 2012. Feddynit magh er 12 Luanistyn 2012. {{cite web}}: Check date values in: |date= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)

Kianglaghyn mooie[reagh | edit source]

Reiltys
Oayllys cadjin
Caslyssyn-çheerey