Jeeagh er bun Agglish Ellanyn ny Geyrragh

[[Coadan:Church of Norðragøta, Faroe Islands.JPG|250px|right|thumb|Yn çhenn-cheeill vaidjey ayns [[Gøta]]]]
Ta '''Agglish Heayagh Ellanyn ny Geyrragh''' ([[Faaroish]]: ''Fólkakirkjan'') ny h-aspickys Lutheragh jeh chooid [[Agglish ny Danvarg]] ayns [[Ellanyn ny Geyrragh]]. Hooar ee magh e neuchrogheydys er [[29 Jerrey Souree]] [[2007]] as t'ee nane jeh ny h-agglishyn by loo ayn.

Ta mygeayrt 85% jeh'n phobble ny olteyn er yn agglish ashoonagh.

== Shennaghys ==
=== Çheet ny Creestiaght ===
Rere [[Saga Færeyinga]], hug yn [[Ny Loghlynee|Loghlynagh]] [[Sigmundur Brestisson]] y [[Creestiaght|Chreestiaght]] gys Ellanyn ny Geyrragh. Chur y Ree [[Norlynn]]agh [[Olav Trygvason]] ayns oardagh Creestee y yannoo jeh sleih ny hellanyn 'sy vlein [[999]]. Va shassoo noi roish y chraueeaght noa, stiurit rish [[Tróndur í Gøtu]] currit fo chosh, agh hooar Sigmundur baase.

=== Yn Eash Catoleagh ===
Mygeayrt keead blein erreish da hug y Chreestiaght stiagh ayns ny hellanyn haink Agglish Ellanyn ny Geyrragh lesh [[yn Agglish Raueagh]], lesh stoyl y charree soit ayns [[Kirkjubøur]] as fo stiurey yn ard-aspick ayns [[Nidaros]] (Tróndheim). Va mygeayrt 33 aspickyn er ny hellanyn derrey yn [[aachummey]].

Eash neu-heeoil v'ayn. Ta daa choontys ayns ny skeealyn feniagh mychione y raad dy vel thalloo goit veih'n phobble. Rere y feniagh-skeeal fo Chah Mannafallsdal va'n aspick (foddee yn [[Aspick Erlend]], reiht ayns [[1269]]) marrooit. Ta kiartys shennaghys neuhickyr, agh t'eh taishbyney eh dy vel streeu eddyr yn agglish as y pobble kerçheenagh.

=== Yn Aachummey ===
Ayns [[1540]] va'n saggyrt Catoleagh jerrinagh scughit veih oik. Hannee yn aspick Protestoonagh ayns ny hellanyn er feie cubbyl dy vlein as erreish da, haink dean fo stiurey [[Aspick ny Seelynn]] myr ynnydagh ny hagglish.

=== Yn Agglish Lutheragh ===
Hooar yn Agglish chair-chredjuagh Lutheragh currit er ard ec [[Jesper Brochmand]] ynnyd coshey ayns ny hellanyn. V'ad y lioar Brochmand (c.1650) as hymnyn [[Thomas Kingo]] veih'n vlein [[1699]] ny cooid smoo jeh seihll spyrrydoil y phobble gys y 20oo eash.

=== Yn Aavioghey Ashoonagh ===
Nar y haink jerrey lesh y greim margee ny Danvarg 'sy vlein 1856, va aavioghey tarmaynagh as cultooragh ayn. Haink caghlaa ny Creestiaght er ny hellanyn as ayns 1924-25, hooar Faaroish y stayd keddin as v'ec y [[Danvargish]]. Va oardee agglishagh (bashtaghyn, oanluckaghyn, poosaghyn a.r.e.) currit stiagh ayns ny hellanyn ayns Faaroish 'sy vlein 1930, as ayns 1961 va'n Vible Chasherick currit magh ayns Faaroish. Ayns 1977 va'n chied ben-viggar oarderit, as ayns 1990 haink er yn agglish dy vel ny aspickys hene ayns Agglish ny Danvarg.

Ayns 2005, va conaant eddyr Ellanyn ny Geyrragh as y Danvarg fo-screeuit. Lhig da'n conaant bunnagheyn Danvargagh dy chur fo stiurey ny hellanyn. Er y laa ashoonagh [[Ólavsøka]] er [[29 Jerrey Souree]] [[2007]], hooar yn agglish e neuchrogheydys veih Agglish ny Danvarg.

== Saggyrtyn Ard-ghooagh ==
*[[Lucas Debes]] (1623-1675), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, hug eh magh y chied lioar mychione ny hellanyn.
*[[V. U. Hammershaimb]] (1819-1909), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, va Grammadeys Noa-emshiragh ny Faaroish crooit echey.
*[[Fríðrikur Petersen]] (1858-1917), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, feelee as politickeyr.
*[[Jacob Dahl]] (1878-1944), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, çhyndaader ny Bible.
*[[Kristian Osvald Viderø]] (1906-1991), jeeoilagh, va çhyndaa Dahl creaghnit echey.

== Kianglaghyn çheumooie ==
*{{Official website|http://www.folkakirkjan.fo}} {{fo jalloo}}
*[http://www.tjatsi.fo/?side=f52bcc421ff19d900d86bd0ec7df36cd Tjatsi.fo - Thousane Bleeaney yn Chreestiaght] (liorish [[Anker Eli Petersen]])
*[http://www.flickr.com/photos/14716771@N05/sets/72157604035273565/ Ynnyd-eggey Fotografyn mychione Kialteenyn Faaroagh]

{{Gurneil eaghtyrys}}

{{DEFAULTSORT:Agglish Ellanyn ny Geyrragh}}
[[Ronney:Yn Protestoonys ayns Ellanyn ny Geyrragh]]
[[Ronney:Reagheydyssyn Creestee bunnit ayns 2007]]
[[Ronney:Agglishyn ashoonagh|Ellanyn ny Geyrragh]]
[[Ronney:Agglishyn steat (Creestee)|Ellanyn ny Geyrragh]]
[[Ronney:Reagheydyssyn crauee bunnit ayns Ellanyn ny Geyrragh]]