Praase

Ass Wikipedia.
Praase

Giarrey tessen as slane reayrtys er praase


Rang oaylleeagh
Reeriaght: Plantae
(neu-rheynnit): Magnoliophyta
(neu-rheynnit): Eudicotyn
(neu-rheynnit): Asteridyn
Oardagh: Solanales
Kynney: Solanaceae
Genus: Solanum
Dooie: S. tuberosum
Ennym daa-ennymagh
Solanum tuberosum
L.

Ta'n praase ny hroar moylagh, starkagh veih'n lus vleinoil Solanum tuberosum 'sy chynney Solanaceae. Foddee ymmyd dy yannoo jeh'n fockle praase er son y lus myrane lesh y voyl yn-ee. Ta praaseyn coontit myr y chiaroo troar bee smoo er y theihll, lurg reise, curnaght, as grine buigh.[1] Ta thieyn stoyr feayrey ry-laccal son dy stoyral praase er feie tammylt liauyr[2] as ta lheid thieyn stoyr shen coontit mastey ny seyrraadyn stoyr smoo as shinney da cooid fioghagh er y theihll.

Ta dooieyn dy phraaseyn feie ry-gheddyn veih ny Steatyn Unnaneysit dys yn Ooraguay as y Çhillee.[3] Ta bun-scrutaghtyn gien-oaylleeagh er anchaslys mooar dy horçhyn errooagh as dy horçhyn feie cowraghey dy vel un vunneydys ec y phraase ayns ard ennagh jeh'n Pheroo yiass,[4] veih dooie ennagh 'syn ard-hroggalys Solanum brevicaule. Ga dy vel y phraase çheet ass y Pheroo, ta 99% dy phraaseyn lhiassit er feie ny cruinney jiu nyn sluight dy fo-ghooie as y bun echey 'sy Çhillee yiass-veanagh.[5] Ta recortyssyn shendeeagh, eirinee ynnydagh, as myn-scrutaghtyn GDN, taishbyney dy vel y sorçh smoo lhiassit dy lheeadagh er feie ny cruinney, Solanum tuberosum ssp. tuberosum, çheet ass Ellanragh Chiloé raad dy row eh lhiassit foddee 10,000 bleeantyn er dy henney.[6][7]

Va'n praase currit stiagh 'syn Oarpey liorish y Spaainey 'sy vlein 1536, as lurg shen v'eh ymmyrkit ec marrinee dys croghaneyn as puirt er feie ny cruinney. Ta millaghyn dy horçhyn foast ry-gheddyn ayns ny h-Andeeyn, raad fod shiu çheet er ny smoo na 100 sorçhyn lhiassit ayns un ghlion, as raad fod shiu çheet er un dussan dy horçhyn ta freillt ec un lught thie eirinagh.[8] Tra haink er y phraase dy ve soit seose 'syn Oarpey, haink er dy ve coontit myr bee undinagh as troar vagheragh. Agh, er yn oyr nagh row mooarane dy horçhyn lhiassit ayn, haink er y troar dy ve foshlit da gorlaghyn. 'Sy vlein 1845, hie gorley praase er enney myr y cron doo er ny skeaylley magh harrish boodeeyssyn boghtey ayns Nerin heear. Haghyr failleil hroarey ayn as yn eiyrtys eck er enney ain jiu myr y Gortey Mooar.

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. "Potatoes – Notes" (ayns Baarle). Purdue University Department of Horticulture and Landscape Architecture. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2016-03-09. Feddynit magh er 15 Jerrey Geuree 2009.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  2. Potato storage, value Preservation: Kohli, Pawanexh (2009). "Potato storage and value Preservation: The Basics" (PDF) (ayns Baarle). Crosstree Techno-visors. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh (PDF) er 2020-08-06. Feddynit magh er 2010-03-12.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  3. Hijmans, RJ; DM Spooner (2001). "Geographic distribution of wild potato species" (ayns Baarle). American Journal of Botany. Ym-lioar 88 (11): 2101–12. doi:10.2307/3558435. 
  4. Spooner, DM; et al. (2005). "A single domestication for potato based on multilocus amplified fragment length polymorphism genotyping" (ayns Baarle). PNAS. Ym-lioar 102 (41): 14694–99. doi:10.1073/pnas.0507400102.  Lay summary
  5. Miller, N (29 Jerrey Geuree 2008). "Using DNA, scientists hunt for the roots of the modern potato". American Association for the Advancement of Science. Feddynit magh er 10 Mean Fouyir 2008.
  6. Solis, JS; et al. (2007). "Molecular description and similarity relationships among native germplasm potatoes (Solanum tuberosum ssp. tuberosum L.) using morphological data and AFLP markers" (ayns Baarle). Electronic Journal of Biotechnology. Ym-lioar 10 (3). doi:10.2225/vol10-issue3-fulltext-14. 
  7. John Michael Francis (2005). Iberia and the Americas (ayns Baarle). ABC-CLIO.{{cite book}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  8. Theisen, K (1 Jerrey Geuree 2007). "World Potato Atlas: Peru – History and overview". International Potato Center. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2008-01-14. Feddynit magh er 10 Mean Fouyir 2008.