Sleih-champ Auschwitz

Ass Wikipedia.
Giat entreilys gys Auschwitz I.
Yn ard-ghiat entreilys gys sleih-champ baaish Auschwitz-Birkenau.

She greasane dy champyn baaish as sleih-champyn va sleih-champ Auschwitz (Germaanish: Konzentrationslager Auschwitz) va troggit as stiurit ec y Ghermaan Natseeagh ayns ardjyn y Pholynn va goit stiagh 'sy Ghermaan car y Nah Chaggey Dowanagh. V'eh coontit myr y fer smoo mastey ny sleih-champyn Germaanagh. V'eh jeant seose jeh ny campyn Auschwitz I (y Stammlager ny yn bun-champ), Auschwitz II-Birkenau (y Vernichtungslager ny yn camp baaish), Auschwitz III-Monowitz ny Buna-Monowitz (camp obbree) as 45 fo-champyn.[1]

She ennym Germaanish eh Auschwitz va currit er y valley Oświęcim, raad dy row ny campyn troggit. Haink er Auschwitz dy ve yn ennym oikoil er yn ard lurg ruegys ny Germaanee er y Pholynn 'sy vlein 1939. She çhyndaa eh Birkenau veih'n lhieggan Polynnish Brzezinka ("keyll beih"), ennym va currit er balley beg Polynnagh va scryssit ry hoi troggal ny campyn.

Va Auschwitz II-Birkenau enmyssit ec y Reichsführer-SS Heinrich Himmler, Shirveishagh Cooishyn Sthie yn Ghermaan, myr boayl "lheieys jerrinagh y cheisht Ewagh 'syn Oarpey". Voish y vlein 1942 leah derrey yn vlein 1944 yeianagh, ren traenyn lughtee ymmyrkey Ewnyn voish dagh cooid jeh'n Oarpey va fo chosh y Ghermaan gys shamyryn gas y champ.[2] Ren ard-chione-ard y champ, Rudolf Höss, ymmyrkey feanish lurg y chaggey ec Cooishyn leigh Nuremburg dy dooar seose gys tree villioon dy gheiney baase (2.5 villioon jeu liorish gas as lieh-villioon myr eiyrtys er çhingys as y ghortey).[3] Jiu, t'eh er credjal dy dooar 1.3 villioon dy gheiney baase as dy row 90% jeu nyn Ewnyn.[4][5] Faagail magh ny h-Ewnyn, va 150,000 Polynnee, 23,000 Romanee, 15,000 cappee chaggee Hoveidjagh, 400 Feanishee Yahvey as ny thousaneyn elley veih ashoonaghtyn eigsoylagh ymmyrkit gys Auschwitz.[6][7] Adsyn nagh row marrooit ayns ny shamyryn gas, hooar ad baase voish y ghortey, voish yn obbyr eignit, voish çhingyssyn gowaltagh, as voish prowaltyssyn lheeys.[8]

Va Auschwitz seyrit ec sidooryn Soveidjagh er 27 Jerrey Geuree 1945, laa ta foast goll er cooinaghtyn er feie yn Chruinney myr Laa Cooinaghtyn Eddyrashoonagh yn Deherree. 'Sy vlein 1947, ren lught reill y Pholynn cur thie tashtee er bun er ynnyd Auschwitz I as Auschwitz II. Ec toshiaght y vlein 2010 v'eh fogrit magh dy ren ny smoo na 29 millioon dy cheayrtee goll trooid ny giatyn yiarney ta crooinit liorish y jarroo raa ard-ghooagh, Arbeit macht frei ("Nee yn obbyr seyrey oo")[9]

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. Krakowski 1994, dg. 50.
  2. Gutman 1992, dg. 6.
  3. International Military Tribunal 1946, Page 251
  4. Dr. Franciszek Piper, "Auschwitz and Shoah. The number of victims." Thie Tashtee Steat Auschwitz-Birkenau
  5. Piper 1994, dg. 68–70
  6. Swiebocka, Teresa. Report from Workshop 1 on Remembrance and Representation: Presentation by Teresa Swiebocka, Stockholm International Forum on the Holocaust, 2000. Feddynit magh er 22 Nollick, 2009.
  7. "Auschwitz-Birkenau:Imprisoned for Their Faith: Jehovah's Witnesses in Auschwitz". En.auschwitz.org.pl. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2011-10-05. Feddynit magh er 16 Jerrey Geuree, 2012. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (cooney)
  8. Piper 1994, dg. 62
  9. International Military Tribunal 1946, Dg. 251

Co-ordnaidyn: 50°02′09″N 19°10′42″E / 50.03583°N 19.17833°E / 50.03583; 19.17833