Germaanish

Ass Wikipedia.
Germaanish
Deutsch
Goll er loayrt ayns Yn Ghermaan, Yn Austeyr, Yn Elveeish, Liechtenstein, Lucsemburg
Earroo loayreyderyn Y Ghermaanish Chadjinit: 90 millioon (1990)[1] - 98 millioon (2005)[2]
Germaanisheyryn 'sy clane: 120 millioon (1990–2005)[1]
Loayreyderyn L2: 80 millioon (2006)[3]
Kynney çhengey Ind-Oarpagh
Staydys oikoil
Çhengey oikoil ayns Yn Unnaneys Oarpagh
Çhengey oikoil as obbree
Y Ghermaan
Yn Austeyr
Yn Elveeish
Tirol Yiass (Yn Iddaal)
Liechtenstein
Lucsemburg
Y Velg (Pobbyl ny Germaanisheyryn 'sy Velg)
Staydys mynlagh oikoil ayns Y Phobblaght Çheck[4]
Y Danvarg[5]
Yn Ungaar[6]

Y Chassaghstaan</ref>[7]
Yn Iddaal (Trentino)
Y Nameeb (Çhengey ashoonagh; çhengey oikoil 1984–90)[8][9]
Y Pholynn (Çhengey choonee)[10]
Y Romaan[11]
Y Roosh[12]
Y Clovack (Çhengey oikoil valjagh Krahule/Blaufuß)[3][13]
Y Vrasseel (Çhengey cho-oikoil valjagh ayns Pomerode)[14]
Ard-valley yn Phaab (Çhengey reiree as chioneyssagh ny h-Arreyderyn Elveeishagh)[15]

Fo stiurey ec stiureyder erbee
Coadyn çhengey
ISO 639-1 de
ISO 639-2 deu
ISO 639-3 deu

Çheeraghyn as y Ghermaanish goll er loayrt ayndaue

She fer jeh ny çhengaghyn Germaanagh Germaanish (Deutsch; focklit magh myr [ˈdɔʏtʃ]  ( eaisht)). She çhengey Ghermaanagh Heear ee, gollrish Baarle, Ollanish, as Affrickaanish. She fer jeh ny çhengaghyn smoo loayrit 'sy theihll t'ayn as t'ee coontit myr y chied çhengey ghooghyssagh 'syn Unnaneys Oarpagh. Ta ny smoo na 120 millioon loayrtee eck as t'ee loayrit liorish mysh 80 millioon loayrtee neu-ghooghyssagh. Ta Germaanish chadjinit goll er ynsaghey ayns scoillyn, ollooscoillyn as Undinyssyn Goethe feie yn chruinney.

Haink y chooid smoo jeh ny fockleyn ayns Germaanish woish Shenn Ghermaanish as yn lught çhengagh Injey-Oarpagh[16]. Neeshtagh ta focklyn ayn voish Ladjyn as Ghreagish, as fir elley voish Frangish as Baarle.

Ta Germaanish goll er screeu 'syn abbyrlhit Ladjynagh. Chammah's ny 26 lettyryn cadjin, ta tree breeocklyn ayn as Umlautyn orroo (Ä/ä, Ö/ö, and Ü/ü) as y lettyr ß.

Reamys y Ghermaanish[reagh | edit source]

Ta boodeeyssyn dy Ghermaanisheyryn ry-gheddyn ayns eear-choloin Germaanagh ny Nameeb, steat ren geddyn magh e neuchrogheydys veih'n Affrick Yiass 'sy vlein 1990, myrane lesh ayns king jurnaa arraghey magh Germaanagh gys ny Steatyn Unnaneysit, y Chanadey, Meksico, y Phobblaght Ghominicagh, y Vrasseel, yn Argenteen, y Pharaguay, yn Ooraguay, y Çhillee, y Pheroo, y Veneswaaley (raad hie yn abbyrt Alemán Coloniero er ny lhiassaghey), yn Affrick Yiass, as yn Austrail. 'Sy Nameeb ta undinyssyn ynsee Germaanish freillt ec Germaanee ny Nameeb.

Rere Global Reach (2004), ta 6.9% jeh pobbyl yn eddyr-voggyl ny Ghermaanisheyryn.[17][18] Rere Netz-tipp (2002), ta 7.7% jeh duillagyn yn eddyr-voggyl screeuit 'sy Ghermaanish,[19] as rere shen t'ee ny nah hengey smoo lurg y Vaarle ayns possan ny çhengaghyn Oarpagh. Myrane lesh shen, t'ad gra dy vel 12% jeh ymmydeyryn Google goaill ynnyd jeh'n eddyr-oaie Germaanish.[19]

Sambylyn y Ghermaanish 'sy theihll laaoil 'sy Nameeb
Çheer Lught ny Germaanisheyryn (çheumooie jeh'n Oarpey)[20]
SUA 5,000,000
Y Vrasseel 3,000,000
Yn Argenteen 1,400,000
Y Chanadey 450,000[20] – 620,000[21]
Meksico 200,000
Yn Austrail 110,000
Yn Affrick Yiass 75,000 (seyraanee eebyrtagh ny Germaan ny lomarcan)[20]
Y Çhillee 40,000
Y Pharaguay 30,000 – 40,000
Y Teelynn Noa 37,500
Y Nameeb 30,000 (seyraanee eebyrtagh ny Germaan ny lomarcan)[20]
Y Veneswaaley 10,000
Y Jordaan 50,000

Yn Oarpey[reagh | edit source]

Fys er y Ghermaanish 'syn Unnaneys Oarpagh as ayns çheeraghyn cochianglt

Er y chooid smoo, ta'n Ghermaanish goll er loayrt 'sy Ghermaan (raad t'ee myr y phreeu-hengey ec 95% jeh mooinjer y çheer), 'syn Austeyr (89%), 'syn Elveeish (65%), as ec y chooid smoo jeh pobbyl Lucsemburg, as Liechtenstein.

Ta boodeeyssyn Germaanisheyryn Oarpagh ry-gheddyn 'syn Iddaal Hwoaie (ayns Tirol Yiass as ayns baljaghtyn ennagh ayns queiggaghyn elley), ayns Cantoonyn Hiar ny Belg, ayns ardjyn Frangagh ny h-Alsaash as Lorraine, as ayns baljyn beggey joarree yn eear-choontae Jylland Yiass 'sy Danvarg.

Ta boodeeyssyn Germaanisheyryn ry-gheddyn 'sy Phobblaght Çheck, 'sy Clovack, 'syn Ungaar, 'sy Pholynn, 'sy Romaan, 'sy Terb, 'sy Roosh as 'sy Chassaghstaan. Haghyr jee-chlannaghey 'sy chooid smoo jeh ny boodeeyssyn shen lurg ruightaghyn ny Germaanee lurg y Nah Chaggey Mooar as ayns ny 1980yn as ny 1990yn as mooarane dy Ghermaanee garraghey gys y Ghermaan.


Sambyl[reagh | edit source]

Focklyn Germaanish[reagh | edit source]

eins un
zwei daa
drei tree
nein dyn, fockle jiooldagh
ich mee
du oo
er eh
sie ee
es eh/ee
wir shin
ihr shiu
sie ad
Deutschland Y Ghermaan

Bannaghtyn as ve cooyrtoil[reagh | edit source]

Guten Morgen Moghrey mie
Guten Abend Fastyr mie
Hallo Hello ayns Baarle
Wie geht's? Kys t'ou?
Bitte My sailt
Danke schön Gura mie (mooar) ayd
Auf Wiedersehen Slane lhiat
Ich heiße ... Ta'n ennym orrym ...

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. a b Lewis, M. Paul, rd. (2009). "Ethnologue: Languages of the World" (16 ln.). Dallas, Texas: SIL International.
  2. Marten, Thomas; Sauer, Fritz Joachim, rd. (2005). Länderkunde - Deutschland, Österreich, Schweiz und Liechtenstein im Querschnitt (ayns Germaanish). Berleen: Inform-Verlag. dg. 7. ISBN 3-9805843-1-3.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: editors list (link) CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  3. a b National Geographic Collegiate Atlas of the World. Willard, Ohio: R.R Donnelley & Sons Company. 2006. dgn. 257–299. ISBN Cadjin: 0-7922-3662-9, 978-0-7922-3662-7. Soyllyssagh: 0-7922-7976-X, 978-0-7922-7976-1. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (cooney); Unknown parameter |month= ignored (cooney)
  4. "EUROPA - Allgemeine & berufliche Bildung - Regional- und Minderheitensprachen der Europäischen Union - Euromosaik-Studie".
  5. "Support from the European Commission for measures to promote and safeguard regional or minority languages and cultures - The Euromosaic study: German in Denmark" (ayns Baarle). Feddynit magh er 13 Sauin 2009. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  6. "EC.europa.eu" (PDF).
  7. "KAZAKHSTAN: Special report on ethnic Germans" (ayns Baarle). Irinnews.org. Feddynit magh er 2010-10-11.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  8. "Deutsch in Namibia" (PDF) (ayns Germaanish). Supplement of the Allgemeine Zeitung. 2007-08-18. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh (PDF) er 2008-06-24. Feddynit magh er 2008-06-23.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  9. ""CIA World Fact book Profile: Namibia"". cia.gov. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2020-04-23. Feddynit magh er 2008-11-30.
  10. "Map on page of Polish Ministry of Interior and Administration (MSWiA)". Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2012-07-19. Feddynit magh er 2010-03-15.
  11. "SbZ - Deutsche Minderheit in Rumänien: "Zimmerpflanze oder Betreuungs-Objekt" - Informationen zu Siebenbürgen und Rumänien" (ayns Germaanish). Siebenbuerger.de. Feddynit magh er 2010-03-15.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  12. "Geschichte". Rusdeutsch.EU. Feddynit magh er 2010-10-11.
  13. EUROPA - Allgemeine & berufliche Bildung - Regional- und Minderheitensprachen der Europäischen Union - Euromosaik-Studie
  14. Leis Municipais http://www.leismunicipais.com.br/twitter/222/legislacao/lei-2251-2010-pomerode-sc.html
  15. Verein Deutsche Sprache e.V. (2006-06-15). "Wussten Sie, dass..." Vds-ev.de. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2015-02-23. Feddynit magh er 2012-01-25.
  16. Yn Commishoon Oarpagh (2004). "Many tongues, one family. Languages in the European Union" (PDF) (ayns Baarle). Europa. Feddynit magh er 3 February 2007.{{cite web}}: CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  17. Global Statistics, Global Reach.
  18. Internet Languages, NVTC.
  19. a b "Distribution of languages on the Internet". Netz-tipp.de. Feddynit magh er 2010-03-15.
  20. a b c d Handwörterbuch des politischen Systems der Bundesrepublik ('sy Ghermaanish). Cha nel y farrane cur agh "seyraanee eebyrtagh ny Germaan" er son ny Nameeb as ny h-Affrick Yiass!
  21. "Statistics Canada 2006". 2.statcan.ca. 2010-01-06. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2018-12-25. Feddynit magh er 2010-03-15.