Archaea

Ass Wikipedia.
Archaea
Rheam fossylagh: Paleoarcheagh – Jiu

Dooie Halobacteria stroo NRC-1. Ta killag mysh 5μm er lhiurid.


Rang oaylleeagh
Ream: Archaea
Woese, Kandler & Wheelis, 1990
Kingdoms and phyla

Crenarchaeota
Euryarchaeota
Korarchaeota
Nanoarchaeota
Thaumarchaeota

She ream dy vynvioee eh archaea (un.: archaeon). Cha nel çheshvean killag ny mynolt far-chrackanagh erbee elley oc. Traa dy row, v'ad currit marish bacteyryn myr prokaryota ny myr reeriaght Monera, fo'n ennym archaebacteria ("shenn vacteyryn"). Ec y traa t'ayn, cha nel bea-oayllee goaill rish y rang-oardraghey shen.[1] Ta shennaghys aafilleydagh er lheh oc, as shimmey scansh t'eddyr ocsyn as bioagyn elley; myr shen, ta rang-oardraghey noa oc nish myr ream er lheh 'sy chorys tree reamyn. Ta'n corys shoh eddyraghey tree banglaneyn aafilleydagh: Archaea, Bacteria as Eukaryota.

T'ad rheynn Archaea ayns kiare phyla, agh s'cosoylagh eh dy vel foddey ny smoo ayn. Cha nel monney studeyrys er ny yannoo orroo. She Crenarchaeota as Euryarchaeota ad ny phyla smoo er studeyrys.

Ta archaea jeeaghyn gollrish bacteyryn dy mennick, agh ta cummey goan ec kuse jeu; myr shen, killagyn rea kerrooagh Haloquadratum walsbyi. Ta gientagyn as cassanyn soe oc ta faggys d'adsyn t'ec eukaryota, myr sampleyr, ensymeyn ta jannoo aascreeu as çhyndaays. Ta troyn elley oc gyn cosoylagh; myr sampleyr, t'ad croghey er lipaid eethyr 'syn 'ar-chrackan killagagh oc. T'ad geddyn bree jeh foddey ny smoo binn na eukaryota, veih shugyryn dys ammoiney, eaaneyn meain as eer hiddragien. Ta Haloarchaea jannoo ymmyd jeh soilshey ny greiney, as ta dooieyn elley tashtey carboan; cha dod archaeon erbee jannoo y ghaa, ga dy nod lussyn as cyanobacteria. T'ad geddyn sliught gyn keintys liorish scoltey jeesoil, cur magh buinney ny mynvrishey, agh cha dod ad jannoo sporrag.

'Sy toghiaght, v'ad credjal dy nee graihderyn barbaght v'ayn chum ayns buill varbagh, myr sampleyr, çhibbraghyn çhehey as loghyn sailjey, agh t'ad ry-akin ayns ymmodee oayll, goaill stiagh thalloo, keayn, curragh as collane deiney. T'ad cadjin er lheh 'sy cheayn.

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. Pace NR (Mee ny Boaldyn 2006). "Time for a change". Nature 441 (7091): 289. doi:10.1038/441289a. PMID 16710401. Bibcode2006Natur.441..289P.