Gamman

Ass Wikipedia.
She gamman gyn aarlaghey ta reaghit dy h-aashagh eh Tayrn teayddey.
The Card Players (1895), peintal liorish Paul Cézanne ta soilshaghey magh gamman er ny kaartyn.

She roortys strughtooragh eh gamman, t'er ny chloie er son taitnys as ta ymmydit ny keayrtyn myr greie ynsee Ta scansh eddyr gammanyn as obbyr (ta jeant er son leagh) ny ellyn (ta bentyn rish soilshaghey eieyn). Ny yei shen, cha nel scarrey glen eddyr oc, as t'eh er credjal dy vel ram gammanyn coontit myr obbyr (lheid as cloiederyn keirdey ayns gammanyn as cloiaghyn fakinagh) ny ellyn (lheid as keishtyn saaue jeeragh[noa] (jigsaw) ny gammanyn ta goaill stiagh lhie magh ellynagh lheid as Mahjong solitaire).

T'ad ny co-oltyn ogheragh ayns gammanyn na deanyn, reillyn, doolane, as eddyr-obbraghey. Ta gammanyn cassey greinney fishigagh ny inçhynagh, ny yn daa jeu, ayndaue. Ta ram gammanyn lhiggey da lhiassaghey schleieyn yn-obbree, shirveishaghey myr cummey roortys, ny cloie currym ynsee, greinnee ny shicklaagagh.

Ta feanish ain dy row gammanyn ayn cho leah as 2600 RJC.[1][2] Ta gammanyn ry-akin ayns dagh cultoor. Ta gammanyn shinney y teihill goaill stiagh Gamman Reeoil Ur, Senet, as Mancala.[3]

Meenaghey[reagh | edit source]

Ludwig Wittgenstein[reagh | edit source]

S'cosoylagh dy nee Ludwig Wittgenstein eh y chied 'allsoonagh ren eab dy veenaghey gamman. 'Sy Ronsaght 'allsoonagh echey, hoilshee magh eh nagh row troyn gammanyn (myr sampleyr, cloie, reillyn as cohirrey) dy liooar dy veenaghey gammanyn. Ren eh briwnys dy vel sleih cur gamman er ymmodee obbraghyn gyn agh mooinjerys eaghtyragh eddyr oc.[4]

Sorçhyn[reagh | edit source]

Ta ymmodee cummaghyn dy ghamman ayn, veih spoyrt cohirreydagh dys gammanyn boayrd as gammanyn co-earrooder.

Spoyrt[reagh | edit source]

Ard-art: Spoyrt

Gammanyn faaie[reagh | edit source]

Gammanyn jesh-laueaght[reagh | edit source]

Ta lheid ny gammanyn goaill stiagh gammanyn as y feme schlei oc bentyn rish jesh-laueaght ny co-oardraghey laue-sooill. T'adsyn goaill stiagh Jenga, marmyreen, tiddlywinks as y lheid. Ta feme er cullee er lheh dys cloie fir elley, myr sampleyr, billiardyn as Subbuteo.

Gammanyn boayrd[reagh | edit source]

Ta gammanyn boayrd jannoo ymmyd jeh boayrd ta taishbyney stayd, cooid as immeeaght ny cloiederyn, liorish cowraghyn er lheh. Dy mennick, ta kaartyn ny jeesley ayn myrgeddin. Son y chooid smoo, t'ad cloie ayns shayllyn: ta un chloieder smooinaghtyn as jannoo ny ta fo, as eisht ta'n nah chloieder jannoo shen. Cha nod cloiederyn jannoo agh rish y çhayll oc.

Gammanyn kaart[reagh | edit source]

Ard-art: Gamman kaart

Ta gammanyn kaart jannoo ymmyd jeh paagey kaartyn. Foddee eh ve paagey cadjin Goaldagh-Americaanagh (52 chaart), agh ta paagaghyn as 32, 36 ny 40 kaart oc 'syn Europey, chammah's kaartyn tarot. Ta paagaghyn er lheh ec shiartanse dy ghammanyn, myr sampleyr, Uno.

Ta gammanyn kaart yn-haglym goll er cloie liorish kaartyn er nyn jaglym ny er ny gionnaghey ass straih smoo, myr sampleyr, Magic: The Gathering.

Ta kuse dy ghammanyn boayrd jannoo ymmyd jeh kaartyn. Dy cadjin, shen dys soilshaghey immeeaght y ghamman ny dys obbraghyn gyn tort. Hoal noi shen, ta kuse dy ghammanyn kaayrt jannoo ymmyd jeh boayrd as cowraghyn er, dys soilshaghey y scensh son y chooid smoo.

Gammanyn jeesley[reagh | edit source]

Ta gammanyn jeesley jannoo ymmyd jeh jeeslaghyn myr bun y ghamman. Son y chooid smoo, t'ad croghey er aigh, agh ny keayrtyn ta schlei chosoylaght bentyn rish.

Ta kuse dy ghammanyn elley (myr sampleyr, gammanyn boayrd) jannoo ymmyd jeh jeeslaghyn er son reih gyn tort.

Gammanyn-feeshan[reagh | edit source]

Ta gammanyn-feeshan goll er cloie liorish co-earrooder ny myn-loaghteyder[noa] (microprocessor). Foddee co-earrooderyn croo far-ghreishyn nod oo jannoo ymmyd jeu er son gamman eddyr sleih ny far-noidyn, myr sampleyr, jeeslaghyn as kaartyn. Ny keayrtyn elley, t'ad jannoo tuarastyl jeh seihill yl-chast as ymmodee reddyn oc nod oo stiurey 'sy ghamman.

Ta ymmodee genreyn dy ghammanyn-feeshan ayn. Y chied ghammanyn-feeshan traghtee, Pong, she tuarastyl dy leadjag vuird v'ayn. Rish ardjaghey niart loaghtey, haink rish genreyn noa, myr sampleyr, gammanyn contoyrys as lheihll, as feme ort dy stiurey karracteyr ennagh trooid lhiettrimyssyn as noidyn. Foddee oo adsyn y chloie ec y traa, gyn feme er shayllyn, as ta shen lhiggey dhyt tuarastyllyn caggee y yannoo. Chammah's shen, foddee co-earrooder lhiggey er dy ve noidyn dooinnoil ayns gammanyn, as myr shen, foddee oo cloie gammanyn tradishoonagh dty lomarcan.

Ayns gammanyn as tuarastyllyn ny seyrey, she far-heihll t'ayn as foddee y cloider jannoo red erbee by vie lhiat, faggys. Ny keayrtyn, cha nel dean erbee oc.


Gammanyn cloie paart[reagh | edit source]

Ayns gamman cloie paart, ta ny cloiederyn lhiggey er dy ve karracteyryn ayns skeeall. Son y chooid smoo, t'ad goll er cloie mastey beggan dy chloiederyn, as liorish penn, pabyr as jeeslyn. Foddee cloiederyn co-obbraghey er skeeal ny karracteyryn; croo, mooadaghey as ronsaghey far-heihll; ny goaill ayrn ayns contoyryssyn far-ynnydagh nagh nod ad 'sy vea chadjin oc. Dy cadjin, ta reillyn oc dy reaghey my vees obbraghyn ny karracteyryn çheet lesh ny dyn. Ta ny karracteyryn caghlaa as gaase rish immeeaght y skeeal. Ta gammanyn cloie paart penn-as-pabyr mie er enney goaill stiagh Dungeons & Dragons as GURPS.

T'ad cur yn ennym cheddin er sorçh dy ghammanyn co-earrooder. Foddee ad ve currit da cloieder ny lomarcan (cloie noi as marish y cho-earrooder), ny da cloie eddyr ymmodee cloideryn, er yn eddyr-voggyl dy mennick. Ta'n co-earrooder jannoo obbyr y reagheyder. Cha nel ny gammanyn shoh cho seyr as ad reaghit ec deiney, er y fa nagh nod oo jannoo briwnys nagh vel er ny chur stiagh 'sy ghamman roish. Ta ny gammanyn shoh goaill stiagh Final Fantasy, Fable, Baldur's Gate, as Mass Effect. Ta gammanyn eddyr-voggyl yl-chloieder goaill stiagh RuneScape, EverQuest 2, Guild Wars, MapleStory, Anarchy Online, and Dofus. Rish 2009, she World of Warcraft eh y gamman smoo speeideilagh.[5]

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. Soubeyrand, Catherine (2000). The Royal Game of Ur. The Game Cabinet. Feddynit er 2008-10-05.
  2. Green, William (2008-06-19). "Big Game Hunter", 2008 Summer Journey, Time. Feddynit magh er 2008-10-05. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh er 2013-08-22. 
  3. History of Games. MacGregor Historic Games (2006). Feddynit er 2008-10-05.
  4. Wittgenstein, Ludwig (1953/2002). Philosophical Investigations. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-23127-7.
  5. Woodcock, Bruce Sterling (2008). An Analysis of MMOG Subscription Growth. Feddynit er 2008-11-16.