Soiaghyn 11 Mean Fouyir

Ass Wikipedia.
Bleaystan jeeragh lurg builley yn nah etlan 'stiagh 'sy Toor Yiass (WTC 2)
Ayrn jeh'n Pentagon lurg woaill Etlagh American Airlines 77 stiagh 'sy troggalys
Yn Toor Hwoaie (WTC 1) tuittym

Ta soiaghyn 11 Mean Fouyir ny 9/11 çheet er kiare soiaghyn atçhimagh hene-varroo Islamagh co-oardit va jeant ec al-Qaeda noi ny Steatyn Unnaneysit Jemayrt y 11oo Mean Fouyir 2001. 'Sy voghrey shen, ghow 19 atçhimee kiare etlanyn mooarey er egin as ad skedjalit d'etlagh voish Sostyn Noa as yn Atlantagh Meanagh 'sy niar dys California. Woaill ny h-atçhimee y chied daa etlan stiagh ayns Tooryn Lannoonagh y World Trade Center ayns Caayr York Noa, piyr jeh ny queig troggalyssyn s'yrjey 'sy theihll ec y traa shen, as yeeree ad y daa etlan elley ayns troa targaidyn ayns ny faggys da Washington, D.C., ayns soiagh er preeu-valley yn çheer. Haink eh lesh y trass fwirran etlan y woaill stiagh 'sy Pentagon, kione-cherroo Rheynn Coadey ny Steatyn Unnaneysit ayns Arlington County, y Virjeeney, tra huitt yn kiaroo etlan çheu çheerey ayns Pennsylvania erreish da ren ny troailtee irree seose noi ny h-atçhimee. Varr ny soiaghyn begnagh 3,000 sleih as chur ad rish y chaggey yl-jeihaghtagh noi'n atçhimys.

She Etlagh American Airlines 11 va'n chied woalley lurg huitt eh stiagh 'sy Toor Hwoaie jeh ard-hroggalys y World Trade Center ayns Lower Manhattan ec 08:46.[1][2][3] Shey minnidyn jeig ny s'anmey, ec 09:03,[4][5][6][7] woaill Etlagh United Airlines 175 y Toor Yiass. Huitt y y daa hoor çheusthie jeh minnid as keead,[8][9][10] taghyrt y chur rish stroialtys ny queig strughtooryn elley ayns ard-hroggalys y WTC as ren jeeill as stroialtys da troggalyssyn elley mygeayrt ny tooryn. Huitt y trass etlagh, Etlagh American Airlines 77, stiagh 'sy Pentagon ec 09:37, taghyrt y chur rish lieh-huittym. D'ettyl y kiarroo etlagh, Etlagh United Airlines 93, ayns troa yn phreeu-valley. Cheayll ny troailtee er yn etlagh shen y naight; ren ad jeeltys as ad streeu stiurey yn etlan y gheddyn er-ash. Deginee ad ny h-atçhimee yn etlan y woaill stiagh 'sy thalloo ayns magher ayns Stonycreek Township, faggys da Shanksville ec 10:03 'sy voghrey shen. Smooinee ny ronseyderyn dy nee Thie Ard-whaiyl ny Steatyn Unnaneysit ny yn Thie Bane va targaidyn yn etlagh shen.

Tammylt beg lurg ny soiaghyn chronnee yn Central Intelligence Agency dy row al-Qaeda freggyrtagh. Dreggyr ny Steatyn Unnaneysit dy formoil tra hoshee ad yn caggey noi'n atçhimys as tra ren ad ruegey yn Afghanistaan dy cheau magh y Taliban erreish daue jiooldey voish ceau magh al-Qaeda as e hoshee y chur seose. Ren aghin ny Steatyn Unnaneysit jeh Art 5 Chonaant yn Atlantagh Hwoaie—yn ynrican ymmyd derrey shoh—as deie ad er e cochaarjyn caggey noi al-Qaeda. As forsaghyn Americaanagh as NATO roie trooid yn Afghanistaan, ren toshiagh al-Qaeda Osama bin Laden skellal ayns ny Sleityn Baney, scapail voish y chappeeys liorish ny forsaghyn eearagh. Ga dy yiooldee bin Laden dy row eh freggyrtagh ec y toshiaght, ayns 2004 dooyrt eh dy formoil dy row eh freggyrtagh ass ny soiaghyn. Denmys al-Qaeda y pohlldey Americaanagh er son Israel, ny bun-ynnydyn Americaanagh 'syn Araab Saudi, as ny lhiettrimyssyn noi'n Earack myr greesaghtyn da ny soiaghyn. Haink jerrey rish shelgeyraght bin Laden er 2 Boaldyn 2011 tra v'eh marrooit car ruegys caggee Americaanagh erreish daue çheet er ayns ard-hroggalys ayns Abbottabad, y Phakistaan. Hie yn caggey 'syn Afghanistaan er oaie feie hoght bleeaney elley derrey fo-screeu coardailys ayns Toshiaght Arree 2020 bentyn rish tayrn magh forsaghyn Americaanagh as NATO. Dimmee ny forsaghyn Americaanagh jerrinagh voish y çheer er 30 Luanistyn 2021 as haink y Taliban er-ash dy reirey yn çheer.

Faagail magh ny 19 atçhimee, varr ny soiaghyn 2,977 sleih, as ren ad aggair da ny thousaneyn elley, cur rish eiyrtyssyn slaynt foddey-çharrymagh. Chammah's yn jeeill va jeant da deiney, chost ny soiaghyn $10 billoonyn ayns coayll bun-troggalys as shellooghys. T'eh coontit mastey ny soiaghyn atçhimagh smoo baasoil v'ayn rieau. Ren stroialtys y World Trade Center as e çhymmyltaght jeeill da tarmaynys ny Steatyn Unnaneysit as she cooish lesh craaghyn margee dowanagh v'ayn. Hickyree as niartee ram çheeraghyn leighyn noi-atçhimagh as vooadee ad pooaryn jeeaney yn leigh as jantyssyn fysseree. Haghyr glenney ynnyd y World Trade Center ("Ground Zero" myr t'eh grait) er feie hoght meeghyn as haink jerrey riu ayns Boaldyn 2002, tra va'n Pentagon aacherrit heusthie jeh blein. Lurg cumrailyn ayns kiaddey ard-hroggalys ynnydagh noa, hoshee troggalys er y One World Trade Center ayns Sauin 2006; v'eh foshlit ayns Sauin 2014. Ta lhiaghtyn da ny soiaghyn goaill stiagh y National September 11 Memorial & Museum ayns Caayr York Noa, yn Pentagon Memorial ayns Arlington County, y Virjeeney, as Flight 93 National Memorial ec yn ynnyd tuittym ayns Pennsylvania.

Imraaghyn

  1. 9/11 Final Report of the National Commission (2004). Collapse of WTC1 (PDF). dg. 24.
  2. National Institute of Standards and Technology (2005). "Final report on the collapse of the World Trade Center". NIST.. 
  3. "102 Minutes: Last Words at the Trade Center; Fighting to Live as the Towers Die", The New York Times (26 Boaldyn 2002). Feddynit magh er 23 Mean Souree 2023. 
  4. "Final Report of the 9/11 Commission on Terrorist Attacks Upon the United States", National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States (22 Jerrey Souree 2004), dgn. 7–8. Feddynit magh er 15 Luanistyn 2021. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh er 16 Luanistyn 2021. 
  5. "Staff Report of the 9/11 Commission on Terrorist Attacks upon the United States" (PDF). National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States. Mean Fouyir 2005 [August 26, 2004]. dg. 24. Er ny hashtey (PDF) veih’n lhieggan bunneydagh er 12 Jerrey Souree 2014. Feddynit magh er 15 Luanistyn 2021.
  6. Building and Fire Research Laboratory (Mean Fouyir 2005). "Visual Evidence, Damage Estimates, and Timeline Analysis", National Institute of Standards and Technology, United States Department of Commerce, dg. 27. Feddynit magh er 24 Luanistyn 2021. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh er 11 Mean Fouyir 2021. 
  7. "Timeline for United Airlines Flight 175" (ayns en), NPR (17 Mean Souree 2004). Feddynit magh er 24 Luanistyn 2021. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh er 24 Luanistyn 2021. 
  8. National Institute of Standards and Technology (2005). "Final report on the collapse of the World Trade Center". NIST.. 
  9. 9/11 Final Report of the National Commission (2004). Collapse of WTC1 (PDF). dg. 329.
  10. "102 Minutes: Last Words at the Trade Center; Fighting to Live as the Towers Die", The New York Times (26 Boaldyn 2002). Feddynit magh er 23 Mean Souree 2023. 

Kianglaghyn magh

Ta çhaglym aaraaghyn ec Wikiquote bentyn rish: