Tataree Chrimeeagh
Tataree Chrimeeagh къырымтатарлар / qırımtatarlar | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||||||||
Tataree Chrimeeagh ayns eaddeeyn tradishoonagh ayns feailley Hidirellez | |||||||||||||||
Earroo yn phobble | |||||||||||||||
m. 7,000,000 | |||||||||||||||
Ardjyn lesh sleih mooar jeu | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Çhengaghyn | |||||||||||||||
Craueeaght | |||||||||||||||
Moslymee Sunni son y chooid smoo |
Ta ny Tataree Chrimeeagh ny Tataree yn Chrimeea (Tatarish Chrimeeagh: къырымтатарлар ny qırımtatarlar) ny Crimee (Tatarish Chrimeeagh: къырымлылар ny qırımlılar) nyn bossan kynneeagh Turkagh as nyn ashoon ta dooghyssagh da'n Chrimeea. Haghyr crooaght as kynney-ghiennaghtyn ny Tataree Chrimeeagh eddyr y 13oo as y 17oo eash, tra ren ny Cumanee, va feddynit 'sy Chrimeea 'sy 10oo eash, unnaneysey rish kynneeyn elley va baghey 'sy Chrimeea voish ny shen earishyn as hie magh er nyn Dataraghey, goaill stiagh Greagee, Iddaalee, Armeainee, Gothee, Sarmaatee, as kynneeyn elley.[1][2]
Va ny Tataree Chrimeeagh nyn dromlagh 'sy Chrimeea voish y chynney-ghiennaghtyn oc derrey yn 19oo eash veanagh, as nyn bossan kynneeagh smoo derrey jerrey yn 19oo eash.[3][4] Ren y Roosh eiyrtys ny Tataree Chrimeeagh y ghlenney trooid raghlid ishigoil, aggleydys, aahoiaghey eginit, as cummaghyn leghoil y gheyre-chooishaght eddyr 1783 as 1900. Eddyr goaill stiagh y Chrimeea ayns 1783 as 1800, darree eddyr 100,000 as 300,000 Tataree Chrimeeagh magh ass y çheer. Ansherbee, cha row meeryn cultooragh ny Tataree Chrimeeagh slane scryssit (fo reeraghtys Romanov er y chooid sloo; ansherbee, fo reirey ny Soveidjee, va ny Tataree Chrimeeagh ceaut magh ass lieh-innys y Chrimeea).[5] Begnagh jeeragh lurg ren yn Unnaneys Soveidjagh aa-ghoaill y Chrimeea voish ny forsaghyn Essylagh ayns Boaldyn 1944, ren Bing Choadee yn Steat oardaghey eebyrtys dagh Tataragh Crimeeagh voish y Chrimeea, goaill stiagh lughtyn thie jeusyn ren shirveishey 'syn Armee Hoveidjagh. Va ny h-eebyrtee ymmyrkit ayns traenyn as coopyn dys yn Aishey Veanagh, as yn Oosbeckistaan er lheh. Va eddyr 18% as 46% jeh ny Tataree Chrimeeagh caillt kyndagh rish ny h-eebyrtyssyn.[6] Goaill toshiaght ayns 1967, va kuse veg jeu lhiggit goll er ash as ayns 1989 ren Ard-hoveid yn Unnaneys Soveidjagh deyrey glenney ny Tataree Chrimeeagh voish y çheer ghooie oc myr red neu-dooinidagh as neu-leighoil, agh cha row kiartys çhyndaaee currit daue agh ayns 1989.
Ta'n Unnaneys Oarpagh as possanyn bun-dooghyssagh eddyr-ashoonagh cur enney oikoil orroo myr kynney bun-dooghyssagh as chur yn Ookraan staydys bun-dooghyssagh oikoil orroo ayns 2014.[7][8] Ta'n lught reill Rooshagh roie coontey ad myr "mynlagh ashoonagh", agh cha nel ad cur enney orroo myr kynney bun-dooghyssagh,[9][10] as t'ad foast jiooldey ny nee ny Tataree Chrimeeagh kynney ennymagh y Chrimeeagh, ga dy ren yn UPSS coontey ad myr bun-dooghyssee roish my row ad ceaut magh 'syn eebyrtys as myr row Pobblaght Hoveidjagh Hoshiallagh Hene-reiltagh y Chrimeea (PHHH y Chrimeea) scryssit.[11][12][13] Jiu, she 15% jeh pobble yn Chrimeea ad ny Tataree Chrimeeagh. Ta eebyrtys ny Tataree Chrimeeagh foast ayn 'sy Turkee as 'syn Oosbeckistaan.
Imraaghyn[reagh | edit source]
- ↑ "The Ethnogenesis of the Crimean Tatars. An Historical Reinterpretation" (2001). Journal of the Royal Asiatic Society. Ym-lioar 11 (3): 329–348. doi: .
- ↑ История этногенеза крымских татар | Ана юрт. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh as er ny gheddyn er 27 Sauin 2022. Feddynit er 18 Nollick 2019.
- ↑ Illarionov, A. (2014). The ethnic composition of Crimea during three centuries (Rooshish). Institute of Economical Analysis. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh as er ny gheddyn er 5 Mayrnt 2014.
- ↑ Troynitski, N.A. (1905). First General Census of Russian Empire's Population, 1897 (Первая Всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Под ред. Н.А.Тройницкого. т.II. Общий свод по Империи результатов разработки данных Первой Всеобщей переписи населения, произведенной 28 января 1897 года. С.-Петербург: типография "Общественная польза", 1899–1905, 89 томах (119 книг)) (Rooshish). Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh as er ny gheddyn er 6 Jerrey Fouyir 2014.
- ↑ Dennis, Brad (2019-07-03). "Armenians and the Cleansing of Muslims 1878–1915: Influences from the Balkans" (ayns Baarle). Journal of Muslim Minority Affairs. Ym-lioar 39 (3): 411–431. doi: . ISSN 1360-2004.
- ↑ Human Rights Watch (1991). 'Punished Peoples' of the Soviet Union: The Continuing Legacy of Stalin's Deportations. Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh as er ny gheddyn er 24 Averil 2019. Feddynit er 12 Toshiaght Arree 2021.
- ↑ Рада визнала кримських татар корінним народом у складі України. Mirror Weekly (20 Mayrnt 2014). Er ny hashtey veih'n lhieggan bunneydagh as er ny gheddyn er 28 Sauin 2019.
- ↑ Dahl, J. (2012). The Indigenous Space and Marginalized Peoples in the United Nations (ayns Baarle). Springer, 240–241. ISBN 978-1-137-28054-1. Feddynit magh er 1 Luanistyn 2020.
- ↑ Vanguri, Star (2016). Rhetorics of Names and Naming (ayns Baarle). Routledge, 132–133. ISBN 978-1-317-43604-1. Feddynit magh er 1 Luanistyn 2020.
- ↑ Uehling, Greta Lynn (2000). Having a Homeland: Recalling the Deportation, Exile, and Repatriation of Crimean Tatars (ayns Baarle). Ollooscoill Michigan, 420–424. ISBN 978-0-599-98653-4. Feddynit magh er 10 Sauin 2020.
- ↑ Yevstigneev, Yuri (2008). Россия: коренные народы и зарубежные диаспоры (краткий этно-исторический справочник) (ayns Rooshagh). Caayr Pheddyr: Litres. ISBN 9785457236653. Feddynit magh er 4 Mayrnt 2020.
- ↑ Sasse, Gwendolyn (2007). The Crimea Question: Identity, Transition, and Conflict (ayns Baarle). Ollooscoill Harvard Press, 93. ISBN 978-1-932650-01-3. Feddynit magh er 1 Luanistyn 2020.
- ↑ Williams, Brian Glyn (1999). A Homeland Lost: Migration, the Diaspora Experience and the Forging of Crimean Tatar National Identity (ayns Baarle). Ollooscoill Wisconsin-Madison, 541. Feddynit magh er 1 Luanistyn 2020.
- Tataree Chrimeeagh
- Possanyn kynneeagh 'sy Chrimeea
- Possanyn kynneeagh 'sy Vulgeyr
- Possanyn kynneeagh 'sy Romaan
- Possanyn kynneeagh 'sy Roosh
- Possanyn kynneeagh 'sy Turkee
- Possanyn kynneeagh 'syn Ookraan
- Possanyn kynneeagh 'syn Oosbeckistaan
- Kynneeyn Turkagh yn Oarpey
- Yn Islam 'sy Chrimeea
- Bun-dooghyssee yn Oarpey
- Bun-dooghyssee yn Ookraan
- Yn Islam 'sy Roosh
- Yn Islam 'syn Ookraan