Martin Luther

Ass Wikipedia.
Martin Luther

Co-chaslys Martin Luther liorish Lucas Cranach Mooar ayns 1529
Ennym ruggyree Martin Luder
Ruggit 10 Mee Houney 1483(1483-11-10)
Eisleben, Coontae Mansfeld, yn Impiraght Raueagh Vannee
Hooar baase 18 Toshiaght Arree 1546 (62 bleeaney d'eash)
Eisleben, Coontae Mansfeld, yn Impiraght Raueagh Vannee
Boayl oanluckee All Saints' Church, Lutherstadt Wittenberg (en) Translate
Ynnyd beaghee Lutherstadt Eisleben (en) Translate
Mansfeld (en) Translate
Magdeburg (en) Translate
Eisenach (en) Translate
Erfurt (en) Translate
Lutherstadt Wittenberg (en) Translate
Seyraanaght Impiraght Romanagh Vannee
Çhengey Ladjyn · New High German (en) Translate · Germaanish
Keird çhyndaader · jeeoilagh · olloo · maynagh Creestee yn tradishoon heear · leighder · çhyndaader y Vible · screeudeyr hymnyn · aachummeyder Protestoonagh · presbyteyr · fallsoonagh · bochilley anmey · screeudeyr · preaçhoor · cummeyder · scribe (en) Translate
Failleyderyn Ollooscoill Wittenberg
Ynsagh Ollooscoill Erfurt
(1501 (Gregorian) - 1505 (Gregorian)) master's degree (en) Translate
Sheshey Katharina von Bora (en) Translate  (1525 -  1546)
Paitçhyn
Ayr Hans Luther
Moir Margarethe Luther
Braaraghyn as shuyraghyn
slane rolley
Mie er enney son
Enmys
Credjue Agglish Ladjynagh as Lutheraght
Kianglaghyn fysseree as sheshoil
IMDb nm1051447
Discogs ID 703536

Martin Luther (10 Sauin 1483[1] – 18 Toshiaght Arree 1546), she saggyrt, jeeaghteyr, ughtar, screeudeyr hymn, olloo, as braar Augusteenagh Germaanagh v'eh. V'eh ny ghooinney rassagh jeh'n Aachummey Protestoonagh, as ta e chredjueyn jeeoilagh jannoo bun y Lutheraght.

Va Luther oardit stiagh 'sy taggyrtys ayns 1507. Haink eh dy yiooldaghey ram ynsaghyn as cliaghtaghyn yn Agglish Chatoleagh Raueagh; phleadail eh noi'n vabbaney er lheh. Chur Luther roish resoonaght acadoil bentyn rish cliaghtey as fondid ny babbanaghyn 'syn obbyr echey, Queig Jeig Traghtyssyn as Kiare Feed ayns 1517. Dob eh jiooldey voish e screeunyn ec aggyrtys Paab Leon X ayns 1520 as yn Impir Raueagh Bannee Çharlse V ec Quaiyl Worms ayns 1521 as kyndagh rish shen v'eh çharbaait voish yn agglish liorish y phaab as deyrit myr mooidjeen liorish yn Impir Raueagh Bannee. Hooar Luther baase ayns 1546 as eh foast çharbaait voish yn agglish.

Dynsee Luther nagh row y saualtys as, myr eiyrtys, y vea veayn cosnit trooid jeih-yannooyn; dy jarroo, t'ad feddynit myr gioot seyr jeh grayse Yee trooid credjue y chredjaltagh ayns Yeesey Chreest, nyn saualtagh voish peccaghyn. Hass e yeeoilys noi eaghtyrys as oik y phaab tra dynsee eh dy nee yn Vible yn ynrican bun jeh fys ashlishagh jeeoilagh,[2] as hass eh noi'n taggyrtoilys er-yn-oyr dy ren eh coontey dagh Creestee bashtit myr saggyrtys co-chadjin.[3] Adsyn ta coardail rish ny h-eieyn shen, as dagh eie Luther, t'ad enmyssit Lutheree, ga dy denmys Luther ad Creestee ny Sushtallagh (Germaanish: evangelisch) myr ny h-enmyn cooie dauesyn ta cliaghtey myr Creest. Ren e hyndaayssyn jeh'n Vible 'stiagh 'sy Ghermaanish ghooghyssagh (tra v'ee ry-gheddyn 'sy Ladjyn) ee ny smoo roshtynagh da'n theay, red chur dy mooar stiagh er yn agglish as er y chultoor Germaanagh. Chur eh rish lhiasaghey yn lhieggan stundayrtit jeh'n Ghermaanish, shiartanse dy phrinsabylyn rish ellyn y çhyndaays,[4] as chur dy mooar stiagh ayns screeudeyrys çhyndaays y Vible 'sy Vaarle, Bible Tyndale.[5] S'mooar y chummaght v'ec e hymnyn er lhiasaghey yn arraneys ayns kialteenyn Protestoonagh.[6] Ren e phoosey rish yn aa-ven reillt Katharina von Bora cur sheese kiaddey da cliaghtey yn phoosey saggyrtoil er-yn-oyr dy lhig eh shen da shirveishee poosey.[7]

Ayns piyr jeh ny h-obbraghyn echey ny s'anmey 'sy vea, chur Luther magh reayrtyn noi-Ewagh, goaill stiagh gyllagh er son eebyrtys ny h-Ewnyn as lostey ny synagogueyn. Chammah's shen, ren ny h-obbraghyn shen jeeraghey er Catolee Raueagh, Anvashtee, as Creestee Neu-hrooraghteyragh.[8] Bunnit er e ynsaghyn, ga nagh chur Luther roish dunverys ny h-Ewnyn,[9][10][11] ta'n chooid smoo jeh screeudeyryn shennaghys smooinaghtyn chur e retrick dy mooar rish lhiasaghey yn noi-Ewnaghys 'sy Ghermaan as y Partee Natseeagh.[12][13][14][15][16][17][18][19]

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. Chred Luther hene dy row eh ruggit ayns 1484. Hendrix, Scott H. (2015). Martin Luther: Visionary Reformer. Yale University Press. dg. 17. ISBN 978-0-300-16669-9. Feddynit magh er 12 Sauin 2017. {{cite book}}: Check date values in: |accessdate= (cooney)
  2. Ewald M. Plass, What Luther Says, 3 yn-lioaryn, (St. Louis: CPH, 1959), 88, ear. 269; M. Reu, Luther and the Scriptures, (Columbus, Ohio: Wartburg Press, 1944), 23.
  3. Luther, Martin. Concerning the Ministry (1523), tr. Conrad Bergendoff, in Bergendoff, Conrad (ed.) Luther's Works. Philadelphia: Fortress Press, 1958, 40:18 ff.
  4. Fahlbusch, Erwin and Bromiley, Geoffrey William. The Encyclopedia of Christianity. Grand Rapids, MI: Leiden, y Çheer Injil: Wm. B. Eerdmans; Brill, 1999–2003, 1:244.
  5. Tyndale's New Testament, er ny hyndaa voish y Ghreagish liorish William Tyndale ayns 1534 ayns lhieggan lesh lettyraghey noa-emshyragh as goan fosley liorish David Daniell. New Haven, CT: Yale University Press, 1989, ix–x.
  6. Bainton, Roland. Here I Stand: a Life of Martin Luther. York Noa: Penguin, 1995, 269.
  7. Bainton, Roland. Here I Stand: a Life of Martin Luther. York Noa: Penguin, 1995, dg. 223.
  8. Schaff, Philip: History of the Christian Church, Vol. VIII: Modern Christianity: The Swiss Reformation, William B. Eerdmans Pub. Co., Grand Rapids, Michigan, SUA, 1910, duillag 706.
  9. Martin Brecht, Martin Luther (Minneapolis: Fortress Press, 1985–1993), 3:336.
  10. Lettyr Luther da'n Rabbi Josel myr symnit liorish Gordon Rupp, Martin Luther and the Jews (Lunnin: Coonseil ny Creesteenyn as ny h-Ewnyn, 1972), 14. Rere "Luther and the Jews". Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 4 Sauin 2005. Feddynit magh er 21 Mayrnt 2017. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (cooney), cha nel y veer chabdillagh ry-gheddyn ayns lhieggan Baarle jeh obbraghyn Luther.
  11. Sydow, Michael (1 Nollick 1999). "Journal of Theology: Martin Luther, Reformation Theologian and Educator" (PDF). Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh (PDF) er 28 Mean Fouyir 2007. Feddynit magh er 17 Boaldyn 2022. {{cite web}}: Check date values in: |date= (cooney)
  12. Johannes Wallmann, "The Reception of Luther's Writings on the Jews from the Reformation to the End of the 19th century", Lutheran Quarterly, n.s. 1 (Arragh 1987) 1:72–97.
  13. Berger, Ronald. Fathoming the Holocaust: A Social Problems Approach (York Noa: Aldine De Gruyter, 2002), 28.
  14. Rose, Paul Lawrence. "Revolutionary Antisemitism in Germany from Kant to Wagner," (Princeton University Press, 1990), imraait ayns Berger, 28
  15. Shirer, William. The Rise and Fall of the Third Reich, (York Noa: Simon & Schuster, 1960).
  16. Johnson, Paul. A History of the Jews (York Noa: HarperCollins Publishers, 1987), 242.
  17. Poliakov, Leon. History of Anti-Semitism: From the Time of Christ to the Court Jews. (N.P.: University of Pennsylvania Press, 2003), 216.
  18. Berenbaum, Michael. The World Must Know. (Baltimore: Johns Hopkins University Press and the United States Holocaust Memorial Museum, 1993, 2000), 8–9.
  19. Grunberger, Richard. The 12-Year Reich: A Social History of Nazi Germany 1933–1945 (NP:Holt, Rinehart and Winston, 1971), 465.

External links[reagh | edit source]