Germaanish

Ass Wikipedia.
Germaanish
Deutsch
Goll er loayrt ayns Yn Ghermaan, Yn Austeyr, Yn Elveeish, Liechtenstein, Lucsemburg
Earroo loayreyderyn Y Ghermaanish Chadjinit: 90 millioon (1990)[1] - 98 millioon (2005)[2]
Germaanisheyryn 'sy clane: 120 millioon (1990–2005)[1]
Loayreyderyn L2: 80 millioon (2006)[3]
Kynney çhengey Ind-Oarpagh
Staydys oikoil
Çhengey oikoil ayns Flag of Europe.svg Yn Unnaneys Oarpagh
Çhengey oikoil as obbree
Flag of Germany.svg Y Ghermaan
Flag of Austria.svg Yn Austeyr
Flag of Switzerland.svg Yn Elveeish
Flag of South Tyrol.svg Tirol Yiass (Yn Iddaal)
Flag of Liechtenstein.svg Liechtenstein
Flag of Luxembourg.svg Lucsemburg
Flag of Belgium.svg Y Velg (Pobbyl ny Germaanisheyryn 'sy Velg)
Staydys mynlagh oikoil ayns Flag of the Czech Republic.svg Y Phobblaght Çheck[4]
Flag of Denmark.svg Y Danvarg[5]
Flag of Hungary.svg Yn Ungaar[6]

Flag of Kazakhstan.svg Y Chassaghstaan</ref>[7]
Flag of Italy.svg Yn Iddaal (Trentino)
Flag of Namibia.svg Y Nameeb (Çhengey ashoonagh; çhengey oikoil 1984–90)[8][9]
Flag of Poland.svg Y Pholynn (Çhengey choonee)[10]
Flag of Romania.svg Y Romaan[11]
Flag of Russia.svg Y Roosh[12]
Flag of Slovakia.svg Y Clovack (Çhengey oikoil valjagh Krahule/Blaufuß)[3][13]
Flag of Brazil.svg Y Vrasseel (Çhengey cho-oikoil valjagh ayns Pomerode)[14]
Flag of the Vatican City.svg Ard-valley yn Phaab (Çhengey reiree as chioneyssagh ny h-Arreyderyn Elveeishagh)[15]

Fo stiurey ec stiureyder erbee
Coadyn çhengey
ISO 639-1 de
ISO 639-2 deu
ISO 639-3 deu
Legal status of German in the world.svg
Legal status of German in Europe.svg

Çheeraghyn as y Ghermaanish goll er loayrt ayndaue

She fer jeh ny çhengaghyn Germaanagh Germaanish (Deutsch; focklit magh myr [ˈdɔʏtʃ]  (Speaker Icon.svg eaisht)). She çhengey Ghermaanagh Heear ee, gollrish Baarle, Ollanish, as Affrickaanish. She fer jeh ny çhengaghyn smoo loayrit 'sy theihll t'ayn as t'ee coontit myr y chied çhengey ghooghyssagh 'syn Unnaneys Oarpagh. Ta ny smoo na 120 millioon loayrtee eck as t'ee loayrit liorish mysh 80 millioon loayrtee neu-ghooghyssagh. Ta Germaanish chadjinit goll er ynsaghey ayns scoillyn, ollooscoillyn as Undinyssyn Goethe feie yn chruinney.

Haink y chooid smoo jeh ny fockleyn ayns Germaanish woish Shenn Ghermaanish as yn lught çhengagh Injey-Oarpagh[16]. Neeshtagh ta focklyn ayn voish Ladjyn as Ghreagish, as fir elley voish Frangish as Baarle.

Ta Germaanish goll er screeu 'syn abbyrlhit Ladjynagh. Chammah's ny 26 lettyryn cadjin, ta tree breeocklyn ayn as Umlautyn orroo (Ä/ä, Ö/ö, and Ü/ü) as y lettyr ß.

Reamys y Ghermaanish[reagh | edit source]

Ta boodeeyssyn dy Ghermaanisheyryn ry-gheddyn ayns eear-choloin Germaanagh ny Nameeb, steat ren geddyn magh e neuchrogheydys veih'n Affrick Yiass 'sy vlein 1990, myrane lesh ayns king jurnaa arraghey magh Germaanagh gys ny Steatyn Unnaneysit, y Chanadey, Meksico, y Phobblaght Ghominicagh, y Vrasseel, yn Argenteen, y Pharaguay, yn Ooraguay, y Çhillee, y Pheroo, y Veneswaaley (raad hie yn abbyrt Alemán Coloniero er ny lhiassaghey), yn Affrick Yiass, as yn Austrail. 'Sy Nameeb ta undinyssyn ynsee Germaanish freillt ec Germaanee ny Nameeb.

Rere Global Reach (2004), ta 6.9% jeh pobbyl yn eddyr-voggyl ny Ghermaanisheyryn.[17][18] Rere Netz-tipp (2002), ta 7.7% jeh duillagyn yn eddyr-voggyl screeuit 'sy Ghermaanish,[19] as rere shen t'ee ny nah hengey smoo lurg y Vaarle ayns possan ny çhengaghyn Oarpagh. Myrane lesh shen, t'ad gra dy vel 12% jeh ymmydeyryn Google goaill ynnyd jeh'n eddyr-oaie Germaanish.[19]

Sambylyn y Ghermaanish 'sy theihll laaoil 'sy Nameeb
Çheer Lught ny Germaanisheyryn (çheumooie jeh'n Oarpey)[20]
Flag of the United States.svg SUA 5,000,000
Flag of Brazil.svg Y Vrasseel 3,000,000
Flag of Argentina.svg Yn Argenteen 1,400,000
Flag of Canada.svg Y Chanadey 450,000[20] – 620,000[21]
Flag of Mexico.svg Meksico 200,000
Flag of Australia.svg Yn Austrail 110,000
Flag of South Africa.svg Yn Affrick Yiass 75,000 (seyraanee eebyrtagh ny Germaan ny lomarcan)[20]
Flag of Chile.svg Y Çhillee 40,000
Flag of Paraguay.svg Y Pharaguay 30,000 – 40,000
Flag of New Zealand.svg Y Teelynn Noa 37,500
Flag of Namibia.svg Y Nameeb 30,000 (seyraanee eebyrtagh ny Germaan ny lomarcan)[20]
Flag of Venezuela.svg Y Veneswaaley 10,000
Flag of Jordan.svg Y Jordaan 50,000

Yn Oarpey[reagh | edit source]

Fys er y Ghermaanish 'syn Unnaneys Oarpagh as ayns çheeraghyn cochianglt

Er y chooid smoo, ta'n Ghermaanish goll er loayrt 'sy Ghermaan (raad t'ee myr y phreeu-hengey ec 95% jeh mooinjer y çheer), 'syn Austeyr (89%), 'syn Elveeish (65%), as ec y chooid smoo jeh pobbyl Lucsemburg, as Liechtenstein.

Ta boodeeyssyn Germaanisheyryn Oarpagh ry-gheddyn 'syn Iddaal Hwoaie (ayns Tirol Yiass as ayns baljaghtyn ennagh ayns queiggaghyn elley), ayns Cantoonyn Hiar ny Belg, ayns ardjyn Frangagh ny h-Alsaash as Lorraine, as ayns baljyn beggey joarree yn eear-choontae Jylland Yiass 'sy Danvarg.

Ta boodeeyssyn Germaanisheyryn ry-gheddyn 'sy Phobblaght Çheck, 'sy Clovack, 'syn Ungaar, 'sy Pholynn, 'sy Romaan, 'sy Terb, 'sy Roosh as 'sy Chassaghstaan. Haghyr jee-chlannaghey 'sy chooid smoo jeh ny boodeeyssyn shen lurg ruightaghyn ny Germaanee lurg y Nah Chaggey Mooar as ayns ny 1980yn as ny 1990yn as mooarane dy Ghermaanee garraghey gys y Ghermaan.


Sambyl[reagh | edit source]

Focklyn Germaanish[reagh | edit source]

eins un
zwei daa
drei tree
nein dyn, fockle jiooldagh
ich mee
du oo
er eh
sie ee
es eh/ee
wir shin
ihr shiu
sie ad
Deutschland Y Ghermaan

Bannaghtyn as ve cooyrtoil[reagh | edit source]

Guten Morgen Moghrey mie
Guten Abend Fastyr mie
Hallo Hello ayns Baarle
Wie geht's? Kys t'ou?
Bitte My sailt
Danke schön Gura mie (mooar) ayd
Auf Wiedersehen Slane lhiat
Ich heiße ... Ta'n ennym orrym ...

Imraaghyn[reagh | edit source]

  1. 1.0 1.1 Lewis, M. Paul:Ethnologue: Languages of the World. SIL International (2009).
  2. (2005) ayns Marten, Thomas; Sauer, Fritz Joachim: Länderkunde - Deutschland, Österreich, Schweiz und Liechtenstein im Querschnitt (ayns Germaanish). Berleen: Inform-Verlag, 7. ISBN 3-9805843-1-3. 
  3. 3.0 3.1 (Averil 2006) National Geographic Collegiate Atlas of the World. Willard, Ohio: R.R Donnelley & Sons Company, 257–299. ISBN Cadjin: 0-7922-3662-9, 978-0-7922-3662-7. Soyllyssagh: 0-7922-7976-X, 978-0-7922-7976-1. 
  4. EUROPA - Allgemeine & berufliche Bildung - Regional- und Minderheitensprachen der Europäischen Union - Euromosaik-Studie.
  5. Support from the European Commission for measures to promote and safeguard regional or minority languages and cultures - The Euromosaic study: German in Denmark (Baarle). Feddynit er 13 Sauin 2009.
  6. EC.europa.eu.
  7. KAZAKHSTAN: Special report on ethnic Germans (Baarle). Irinnews.org. Feddynit er 2010-10-11.
  8. Deutsch in Namibia (PDF) (Germaanish). Supplement of the Allgemeine Zeitung (2007-08-18). Feddynit er 2008-06-23.
  9. "CIA World Fact book Profile: Namibia". cia.gov. Feddynit er 2008-11-30.
  10. Map on page of Polish Ministry of Interior and Administration (MSWiA). Feddynit er 2010-03-15.
  11. SbZ - Deutsche Minderheit in Rumänien: "Zimmerpflanze oder Betreuungs-Objekt" - Informationen zu Siebenbürgen und Rumänien (Germaanish). Siebenbuerger.de. Feddynit er 2010-03-15.
  12. Geschichte. Rusdeutsch.EU. Feddynit er 2010-10-11.
  13. EUROPA - Allgemeine & berufliche Bildung - Regional- und Minderheitensprachen der Europäischen Union - Euromosaik-Studie
  14. Leis Municipais http://www.leismunicipais.com.br/twitter/222/legislacao/lei-2251-2010-pomerode-sc.html
  15. Verein Deutsche Sprache e.V. (2006-06-15). Wussten Sie, dass.... Vds-ev.de. Feddynit er 2012-01-25.
  16. Yn Commishoon Oarpagh (2004). Many tongues, one family. Languages in the European Union (PDF) (Baarle). Europa. Feddynit er 3 February 2007.
  17. Global Statistics, Global Reach.
  18. Internet Languages, NVTC.
  19. 19.0 19.1 Distribution of languages on the Internet. Netz-tipp.de. Feddynit er 2010-03-15.
  20. 20.0 20.1 20.2 20.3 Handwörterbuch des politischen Systems der Bundesrepublik ('sy Ghermaanish). Cha nel y farrane cur agh "seyraanee eebyrtagh ny Germaan" er son ny Nameeb as ny h-Affrick Yiass!
  21. Statistics Canada 2006. 2.statcan.ca (2010-01-06). Feddynit er 2010-03-15.