Soilshaghey magh:Çhengoaylleeaght
Ta'n duillag shoh son soilshaghey aagherridyn as cliaghtaghyn çhengoaylleeaght.
Aagherridyn cadjin
[reagh | edit source]Ta ymmyd jeant jeh ny haagherridyn shoh ayns sampleyryn çhengoaylleeagh.
| Aagherrid | Keeall |
|---|---|
| UN | cummey unnaneagh |
| DA | cummey daagh |
| YL | cummey yl-rey |
| 1, 2, 3 | kied, nah as treeoo phersoon |
| 1UN, 1DA, 1YL | cummaghyn y chied phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| 2UN, 2DA, 2YL | cummaghyn y nah phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| 3UN, 3DA, 3YL | cummaghyn y treeoo phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| SYR | cummaghyn seyr (neuchrogheydagh) |
| RNG | focklyn rang; myr sampleyr, ayns Sheenish |
| COY, MCOY | cummaghyn cooyrtoil, meechooyrtoil |
| CHA | cummaghyn emshir chaie |
| LAA | cummaghyn emshir laaragh |
| RYH | cummaghyn emshir emshir ry-heet |
| PRT | cummaghyn pretereitagh |
| KIA | cummaghyn kianglagh |
| IMM | cummaghyn grooish immeeaght, goll er ("continuous") |
| CNT | cummaghyn grooish chreaghnit, chooilleenit ("perfect") |
| KNT | cummaghyn grooish chionnit ("experiential") |
| BWO, FIR, NAE | cummaghyn bwoirrinagh, firrinagh, naeear |
| SHL | cummey shellooagh |
| BNC, COO | bun-chooish y raa, coontys y raa |
| OBB | cummaghyn obballagh |
| JAR | cummaghyn jarrooagh |
| FEY | cummaghyn feyshtagh |
| ART, ART.KIN, ART.NHO | artyn, artyn kinjagh, artyn neuhoilshaghey |
| BRN | breneenyn |
| ROV | rovreearyn |
| TOC, ROC, EOC | taah-ocklyn, roie-ocklyn ("preposition"), eear-ocklyn ("postposition") |
| CRO, MYE, MRO | crogheydys, meer yerrey, meer roie |
| BRE | breearyn |
| NPH | cummaghyn neuphersoonagh |
| NIO | cummaghyn neu-ioosagh |
| NCG | cummaghyn neuchaghlaaee |
| AIS | cummaghyn aistragh |
| DAI | cummaghyn daa-aistragh |
| COO | cummaghyn coonee |
| JAN | jantagh (paart) |
| SUR | surransagh (paart) |
| KIO | kione |
| CAS, CASJ, CASN | cass, cass jeeragh, cass neuyeeragh |
| COM | commagh ('kione' vreear neuchaghlaaee) |
| CSD | cassidagh |
| ENM | ennymagh |
| GIE | gienneydagh |
| ERG | ergatagh (ayns ergadagh-jeeragh) |
| JEE | jeeragh (ayns ergadagh-jeeragh) |
| FWE | fwee |
| FJA | fwee jantagh |
| FSU | fwee surransagh |
| FED | fwee eddyr |
| FNH | fwee noi-hurransagh |
Cliaghtaghyn cadjin
[reagh | edit source]Rolteen
[reagh | edit source]Dy cadjin, ta rolteen (*) cowraghey dy vel raa ny troggal çhengoaylleeagh neuchiart. Jean cosoylaghey:
(1)
- a. Ta fys mie ayd er shen.
- b. *Ta fys ayd dy mie er shen.
Ta'n rolteen cowraghey dy nee sampleyr neuchiart t'ayn, son dy hoilshaghey magh reillyn ny çhengey, foddee.
Sampleyryn çhengoaylleeagh
[reagh | edit source]Sampleyryn as tree linnaghyn oc
[reagh | edit source]Son taishbyney troyn çhengaghyn elley, t'ad jannoo ymmyd mooar jeh sampleyryn as tree linnaghyn oc:
| Lalu | mbana-na | na | lodu | Ta'n linney shoh taishbyney raa, fockle ny red elley ayns y çhengey hene | |
| ro | çheh.3UN | yn | grian | Ta'n linney shoh taishbyney fys çhengoaylleeagh (sheeanagh, co-oardrailagh, jalloo-oaylleeagh...) trooid caghlaa fockle er fockle. Ta aagherridyn ny cowraghyn çhengoaylleeagh oc | |
| "Ta'n ghrian ro heh" | Ta'n linney shoh ny hyndaa ayns Gaelg ghlen, son taishbyney keeall y raa | ||||
Slane lhiettal
[reagh | edit source]My ta slane lhiettal (.) eddyr daa 'ockle (ny ny smoo) ayns çhyndaa dy hampleyr, ta shen cowraghey dy vel y fockle bunneydagh goaill stiagh keeall yn ghaa. Myr sampleyr:
| Verym |
| cur.RYH.1UN |
| "Nee'm cur" |
Ta shen cowraghey dy vel y fockle verym goaill stiagh keeall cur + emshir ry-heet + kied phersoon + unnaneagh ayns un 'ockle.