Yn Affrick Hwoaie: Difference between revisions
toshiaght art |
++ |
||
Linney 6: | Linney 6: | ||
{{legend|#088733|[[Shad]], [[Yn Naigeer|y Naigeer]], [[Malee]], [[Yn Varitaan|y Varitaan]]}}]] |
{{legend|#088733|[[Shad]], [[Yn Naigeer|y Naigeer]], [[Malee]], [[Yn Varitaan|y Varitaan]]}}]] |
||
Ta'n '''Affrick Hwoaie''' ny '''Twoaie ny h-Affrick''' çheet er y chooid my hwoaie jeh'n [[Yn Affrick|Affrick]] ta kianglt liorish [[Yn Sahara|y Tahara]] rish [[yn Affrick Fo-Haharagh]]. Rere y pholitickaght heer-oaylleeagh, ta [[ny h-Ashoonyn Unnaneysit]] cur hoght çheeraghyn as thallooyn stiagh 'syn Affrick Hwoaie: [[yn Algear]], [[yn Egypt]], [[Yn Leeb|y Leeb]], [[Yn Varoc|y Varoc]], [[Yn Toodaan|y Toodaan]], [[Yn Tooneesh|y Tooneesh]], as [[Yn Sahara Heear|y Sahara Heear]]. Ta'n Algear, y Varoc, y Tooneesh, y Leeb as [[Yn Varitaan|y Varitaan]] coontit myr y '''Maghreb''', as ta'n Egypt as y Toodaan coontit myr [[Glion ny Neel]]. |
Ta'n '''Affrick Hwoaie''' ny '''Twoaie ny h-Affrick''' çheet er y chooid my hwoaie jeh'n [[Yn Affrick|Affrick]] ta kianglt liorish [[Yn Sahara|y Tahara]] rish [[yn Affrick Fo-Haharagh]]. Rere y pholitickaght heer-oaylleeagh, ta [[ny h-Ashoonyn Unnaneysit]] cur hoght çheeraghyn as thallooyn stiagh 'syn Affrick Hwoaie: [[yn Algear]], [[yn Egypt]], [[Yn Leeb|y Leeb]], [[Yn Varoc|y Varoc]], [[Yn Toodaan|y Toodaan]], [[Yn Tooneesh|y Tooneesh]], as [[Yn Sahara Heear|y Sahara Heear]]. Ta'n Algear, y Varoc, y Tooneesh, y Leeb as [[Yn Varitaan|y Varitaan]] coontit myr y '''Maghreb''', as ta'n Egypt as y Toodaan coontit myr [[Glion ny Neel]]. |
||
==Çheer-oaylleeaght== |
|||
[[File:Africa Koppen Map.png|right|thumb|Yn Affrick Hwoaie, jeant seose jeh'n Tahara, Glion y Neel (y daa oc ayns daah ruy) as ny thallooyn my hwoaie jeh'n Tahara (ayns daah buigh as bane-jiarg).]] |
|||
Ta [[ny Sleityn Atlasagh]], ta sheeyney magh harrish cooid vooar jeh'n Varoc, twoaie ny h-Algear as ny Tooneesh, nyn gooid jeh corys ny sleityn fillit ta roie harrish cooid vooar jeh'n [[Yn Oarpey Yiass|Oarpey Yiass]]. T'ad goll er cleayney 'sy jiass as 'sy niar as cummey [[steip]] orroo roish çheet ry-cheilley oc rish faasagh y Tahara ta coodaghey 75% jeh eaghtyr yn ard. Ta drundin y Tahara ny lhie erskyn ard-chlaare henndeeagh ta jeant seose jeh [[creg chrystallagh]] as reih jeh ny shinney na kiare billioon bleeaney d'eash. |
|||
She glionteeyn fastee ayns ny Sleityn Atlasagh, Glion ny Neel as y deltey eck, as coose ny [[Yn Veanvooir|Meanvooir]] bun yn eirinys 'syn ard. Ta arraghys vir goaill stiagh [[grine]]yn, [[reise]] as [[cadee]], as [[aamaid]]yn lheid as [[sedar]] as [[corc]], goll er lhiasaghey. Ta bir veanvooiragh lheid as yn [[olive]], y [[fig]], y [[date]] as messyn kidragh goll er lhiasaghey chammah. She ard feer troaragh Glion ny Neel as ta'n chooid smoo jeh pobble ny h-Egypt as ny Soodaan cummal faggys da'n awin. Ayns buill elley s'mooar yn scansh ta currit er yn ushtaghey laue-jeant dy chooney lesh yn eirinys. |
|||
{{-}} |
|||
==Thallooyn as ardjyn== |
|||
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse; font-size:90%; width:100%;" |
|||
|- style="background:#ececec;" |
|||
! Çheeraghyn as thallooyn |
|||
! Eaghtyr<br/>(km²) |
|||
! Earroo yn phobble |
|||
! Glooaght y phobble<br/>(/km²) |
|||
! Preeu-valley |
|||
! LTS ('sy clane) |
|||
! LTS yn dooinney |
|||
! Argid |
|||
! Reiltys |
|||
! Çhengaghyn oikoil |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Algeria|Yn Algear}} |
|||
| style="text-align:right;"| 2,381,741 |
|||
| style="text-align:right;"| <ref name="cia-algeria">{{cite web |title=ALGERIA |work=The World Factbook |publisher=CIA |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html}}</ref>34,994,937 |
|||
| style="text-align:right;"| 14.5 |
|||
| [[Caayr ny h-Algear]] |
|||
| $254.7 billioon (ool. 2010)<ref name="cia-algeria"/> |
|||
| $7,400 (ool. 2010) |
|||
| [[Dinar ny h-Algear]] |
|||
| [[Pobblaght eaghyraneagh]] |
|||
| [[Arabish]] (oikoil), [[Berberish]] (ashoonagh) |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Egypt|Yn Egypt}} |
|||
| style="text-align:right;"| 1,001,450 |
|||
| style="text-align:right;"| 80,471,869 |
|||
| style="text-align:right;"| 80.4 |
|||
| [[Cairo]] |
|||
| $500.9 billioon (2010) |
|||
| $6,200 (2010) |
|||
| [[Punt ny h-Egypt]] |
|||
| [[Pobblaght lieh-eaghtyraneagh]] |
|||
| [[Arabish]] |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Libya|Yn Leeb{{!}}Y Leeb}} |
|||
| style="text-align:right;"| 1,759,540 |
|||
| style="text-align:right;"| 6,461,454 |
|||
| style="text-align:right;"| 3.7 |
|||
| [[Tripoli]] |
|||
| $89.03 billioon (2010)<ref>{{cite web |title=LIBYA |work=The World Factbook |publisher=CIA |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ly.html}}</ref> |
|||
| $13,800 (2010) |
|||
| [[Dinar ny Leeb]] |
|||
| [[Yn Choonseil Hallidagh Ashoonagh|Lught-reill shallidagh]] |
|||
| [[Arabish]] (oikoil), [[Berberish]] (ashoonagh) |
|||
|- |
|||
| {{nowrap|{{brattagh|Western Sahara|Yn Sahara Heear{{!}}Y Sahara Heear}}<ref>Fo reiltys ny Maroc</ref>}} |
|||
| style="text-align:right;"| 266,000 |
|||
| style="text-align:right;"| <ref>Ta'n ooley bunnit er coontey-pobble 2004 ny Maroc.</ref>320,000 |
|||
| style="text-align:right;"| 1.2 |
|||
| [[El Aaiún|El Aaiún (Laâyoune)]] (fo stiurey ny [[Yn Varoc|Maroc]]) |
|||
| $900 millioon (2007)<ref>{{cite web |title=WESTERN SAHARA |work=The World Factbook |publisher=CIA |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/wi.html}}</ref> |
|||
| $2,500 (2007) |
|||
| [[Dirham ny Maroc]] |
|||
| [[Reeriaght vunraghtoil]] |
|||
| [[Arabish]] as [[Berberish]] (staydys oikoil ec y daa oc), [[Hassaniya]] (goll er enney) |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Sudan|Yn Toodaan{{!}}Y Toodaan}} |
|||
| style="text-align:right;"| 1,886,068 |
|||
| style="text-align:right;"| 30,894,000 |
|||
| style="text-align:right;"| 16.4 |
|||
| [[Khartoum]] |
|||
| $98.79 billioon (2010) prior to break up<ref>{{cite web |title=SUDAN |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/su.html |publisher=CIA}}</ref> |
|||
| $2,200 (2010)—roish brishey seose ny çheerey |
|||
| [[Punt ny Soodaan]] |
|||
| [[Pobblaght chonastagh]] ([[Ream smaghtagh|Smaghtagh]]) |
|||
| [[Arabish]] |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Tunisia|Yn Tooneesh{{!}}Y Tooneesh}} |
|||
| style="text-align:right;"| 163,610 |
|||
| style="text-align:right;"| 10,589,025 |
|||
| style="text-align:right;"| 64.7 |
|||
| [[Toonis]] |
|||
| $100.3 billioon (2010)<ref>{{cite web |title=TUNISIA |work=The World Factbook |publisher=CIA |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html}}</ref> |
|||
| $9,500 (2010) |
|||
| [[Dinar ny Tooneesh]] |
|||
| [[Pobblaght]] |
|||
| [[Arabish]] |
|||
|- |
|||
| {{brattagh|Morocco|Yn Varoc{{!}}Y Varoc}} |
|||
| style="text-align:right;"| 710,850 |
|||
| style="text-align:right;"| <ref>{{cite web |url=http://www.hcp.ma/ |title=Site institutionnel du Haut-Commissariat au Plan du Royaume du Maroc}}</ref>32,226,056 |
|||
| style="text-align:right;"| 70.8 |
|||
| [[Rabat]] |
|||
| $153.8 billioon (2010)<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html |title=MOROCCO |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> |
|||
| $4,900 (2010) |
|||
| [[Dirham ny Maroc]] |
|||
| [[Reeriaght vunraghtoil]] |
|||
| [[Arabish]] as [[Berberish]] (staydys oikoil ec y daa oc) |
|||
|- style="background:#ececec;" |
|||
| '''Y clane, Yn Affrick Hwoaie''' |
|||
| style="text-align:right;"| 7,904,959 |
|||
| style="text-align:right;"| 195,637,341 |
|||
| style="text-align:right;"| 24.7 |
|||
| |
|||
| $1.2 trillioon |
|||
| $5,700 |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
| colspan="10" | |
|||
'''Farrane:''' |
|||
<small> |
|||
*[[The World Factbook]], [[Ny Steatyn Unnaneysit]] [[Central Intelligence Agency]] (CIA), 11 T. Arree 2011.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |title=The World Factbook |publisher=CIA |date= |accessdate=2011-02-11}}</ref> |
|||
</small> |
|||
|}{{-}} |
|||
==Imraaghyn== |
|||
{{rolleyimraaghyn}} |
|||
{{sheel}} |
{{sheel}} |
Aavriwnys veih 19:49, 2 Mean Souree 2012
Ta'n Affrick Hwoaie ny Twoaie ny h-Affrick çheet er y chooid my hwoaie jeh'n Affrick ta kianglt liorish y Tahara rish yn Affrick Fo-Haharagh. Rere y pholitickaght heer-oaylleeagh, ta ny h-Ashoonyn Unnaneysit cur hoght çheeraghyn as thallooyn stiagh 'syn Affrick Hwoaie: yn Algear, yn Egypt, y Leeb, y Varoc, y Toodaan, y Tooneesh, as y Sahara Heear. Ta'n Algear, y Varoc, y Tooneesh, y Leeb as y Varitaan coontit myr y Maghreb, as ta'n Egypt as y Toodaan coontit myr Glion ny Neel.
Çheer-oaylleeaght
Ta ny Sleityn Atlasagh, ta sheeyney magh harrish cooid vooar jeh'n Varoc, twoaie ny h-Algear as ny Tooneesh, nyn gooid jeh corys ny sleityn fillit ta roie harrish cooid vooar jeh'n Oarpey Yiass. T'ad goll er cleayney 'sy jiass as 'sy niar as cummey steip orroo roish çheet ry-cheilley oc rish faasagh y Tahara ta coodaghey 75% jeh eaghtyr yn ard. Ta drundin y Tahara ny lhie erskyn ard-chlaare henndeeagh ta jeant seose jeh creg chrystallagh as reih jeh ny shinney na kiare billioon bleeaney d'eash.
She glionteeyn fastee ayns ny Sleityn Atlasagh, Glion ny Neel as y deltey eck, as coose ny Meanvooir bun yn eirinys 'syn ard. Ta arraghys vir goaill stiagh grineyn, reise as cadee, as aamaidyn lheid as sedar as corc, goll er lhiasaghey. Ta bir veanvooiragh lheid as yn olive, y fig, y date as messyn kidragh goll er lhiasaghey chammah. She ard feer troaragh Glion ny Neel as ta'n chooid smoo jeh pobble ny h-Egypt as ny Soodaan cummal faggys da'n awin. Ayns buill elley s'mooar yn scansh ta currit er yn ushtaghey laue-jeant dy chooney lesh yn eirinys.
Thallooyn as ardjyn
Çheeraghyn as thallooyn | Eaghtyr (km²) |
Earroo yn phobble | Glooaght y phobble (/km²) |
Preeu-valley | LTS ('sy clane) | LTS yn dooinney | Argid | Reiltys | Çhengaghyn oikoil |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Yn Algear | 2,381,741 | [1]34,994,937 | 14.5 | Caayr ny h-Algear | $254.7 billioon (ool. 2010)[1] | $7,400 (ool. 2010) | Dinar ny h-Algear | Pobblaght eaghyraneagh | Arabish (oikoil), Berberish (ashoonagh) |
Yn Egypt | 1,001,450 | 80,471,869 | 80.4 | Cairo | $500.9 billioon (2010) | $6,200 (2010) | Punt ny h-Egypt | Pobblaght lieh-eaghtyraneagh | Arabish |
Y Leeb | 1,759,540 | 6,461,454 | 3.7 | Tripoli | $89.03 billioon (2010)[2] | $13,800 (2010) | Dinar ny Leeb | Lught-reill shallidagh | Arabish (oikoil), Berberish (ashoonagh) |
Y Sahara Heear[3] | 266,000 | [4]320,000 | 1.2 | El Aaiún (Laâyoune) (fo stiurey ny Maroc) | $900 millioon (2007)[5] | $2,500 (2007) | Dirham ny Maroc | Reeriaght vunraghtoil | Arabish as Berberish (staydys oikoil ec y daa oc), Hassaniya (goll er enney) |
Y Toodaan | 1,886,068 | 30,894,000 | 16.4 | Khartoum | $98.79 billioon (2010) prior to break up[6] | $2,200 (2010)—roish brishey seose ny çheerey | Punt ny Soodaan | Pobblaght chonastagh (Smaghtagh) | Arabish |
Y Tooneesh | 163,610 | 10,589,025 | 64.7 | Toonis | $100.3 billioon (2010)[7] | $9,500 (2010) | Dinar ny Tooneesh | Pobblaght | Arabish |
Y Varoc | 710,850 | [8]32,226,056 | 70.8 | Rabat | $153.8 billioon (2010)[9] | $4,900 (2010) | Dirham ny Maroc | Reeriaght vunraghtoil | Arabish as Berberish (staydys oikoil ec y daa oc) |
Y clane, Yn Affrick Hwoaie | 7,904,959 | 195,637,341 | 24.7 | $1.2 trillioon | $5,700 | ||||
Farrane:
|
Imraaghyn
- ↑ a b "ALGERIA". The World Factbook. CIA.
- ↑ "LIBYA". The World Factbook. CIA.
- ↑ Fo reiltys ny Maroc
- ↑ Ta'n ooley bunnit er coontey-pobble 2004 ny Maroc.
- ↑ "WESTERN SAHARA". The World Factbook. CIA.
- ↑ "SUDAN". The World Factbook. CIA.
- ↑ "TUNISIA". The World Factbook. CIA.
- ↑ "Site institutionnel du Haut-Commissariat au Plan du Royaume du Maroc".
- ↑ "MOROCCO". The World Factbook. CIA.
- ↑ "The World Factbook". CIA. Feddynit magh er 2011-02-11.
She bun ta'n art shoh. Cur rish, son foays y yannoo da Wikipedia. |