Yn Oarpey Hwoaie

Yn Oarpey Hwoaie myr ta meenit ec ny h-Ashoonyn Unnaneysit (ayns gorrym):      Yn Oarpey Hwoaie      Yn Oarpey Heear      Yn Oarpey Hiar      Yn Oarpey Yiass

Soiaghey ny Çheeraghyn Nordagh

She yn Oarpey Hwoaie cooid hwoaie ny h-Oarpey. Ta ny h-Ashoonyn Unnaneysit cur baght er yn Oarpey Hwoaie myr cooid hallooin ta goaill stiagh ny çheeraghyn as ny croghaneyn shoh:

• Y Danvarg
  • Ellanyn ny Geyrragh
  • Greenlynn
• Yn Eeslynn
• Yn Estaan
• Finnlynn
  • Åland
• Y Latvey
• Y Litaan
• Nerin
• Norlynn
  • Svalbard as Jan Mayen
• Reeriaght Unnaneysit
  • Mannin
  • Ellanyn Vooir Eeaght: Guernsey as Jersee
• Y Toolynn

Cha nel ny Çheeraghyn Nordagh ny yn ard Nordagh goaill stiagh agh fo-rheynn jeh ny çheeraghyn as ny croghaneyn va soilshit magh heose. Roish y 19-oo eash, va'n enmys 'Nordagh' ny 'Twoaieagh ymmydit son Twoaie ny h-Oarpey ayns keeal va goaill stiagh ny çheeraghyn Nordagh, y Roosh Oarpagh, çheeraghyn Baltagh (yn Estaan, Livonia as Kurzeme). Ta'n Reeriaght Unnaneysit as Nerin coontit myr çheeraghyn 'syn Oarpey Heear ny keayrtyn.

Shennaghys

Caslys-çheerey Ollanagh jeh'n Oarpey Hwoaie, clouit ayns 1601.

Dy shendeeagh, choud's va'n Oarpey fo smaght ec yn ard Mean-vooiragh (t'eh shen yn Impiraght Romanagh), va'n enmys 'Yn Oarpey Hwoaie' currit er dagh ard nagh row faggys da'n Veanvooir, goaill stiagh y Ghermaan, ny Çheeraghyn Injil, as yn Austeyr. Ta'n cheeal shen ymmydit ayns cooishyn ennagh, lheid as resoonaghtyn Aavioghey yn Twoaie. Ayns ny mean eashyn va'n enmys (Ultima) Thule ymmydit as eh çheet er boayl feayn-skeealleydagh ayns ny king hallooin smoo twoaie jeh'n vooar-rheynn.

Jeeagh er neesht

• Yn Ard Baltagh
• Ny Steatyn Baltagh
• Ny h-Ellanyn Goaldagh
• Yn Oarpey Veanagh
• Yn Oarpey Hiar
• Ny Çheeraghyn Nordagh
• Loghlin
• Yn Oarpey Yiass
• Yn Oarpey Heear