Yn Danvarg
| Kongeriget Danmark
Reeriaght ny Danvarg
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Jarroo-raa: gyn jarroo-raa oikoil (Jarroo-raa reeoil: Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke "Cooney Yee, Graih y Phobble, Niartaght ny Danvarg") |
||||||
| Arrane ashoonagh: Der er et yndigt land (ashoonagh) Arrane reeoil: Kong Christian stod ved højen mast |
||||||
 |
||||||
| Preeu-valley (as y balley smoo) |
København 55°43′ Hwoaie 12°34′ Hiar |
|||||
| Çhengey oikoil | Danvargish1 | |||||
| Reiltys | Deynlaghys ard-whaiylagh as reeriaght vunraghtoil | |||||
| - | Benrein | Margrethe II | ||||
| - | Ard-vinishter | Lars Løkke Rasmussen | ||||
| - | Loayreyder y Folketing | Pia Kjaersgaard | ||||
| Cur ry-cheilley | 8-oo eash | |||||
| Entreilys gys yn UO | 1 Jerrey Geuree 1973 | |||||
| Eaghtyr | ||||||
| - | Yn clane | 43,098.31 km² (134-oo) 16,640 mi ker |
||||
| - | Ushtey (%) | 1.6 | ||||
| Earroo yn phobble | ||||||
| - | Ooley 2009 | 5,519,441 (108-oo) | ||||
| - | Glooaght | 127.9/km² (78-oo) 331.2/mi ker |
||||
| LTS (CCK) | Ooley 2008 | |||||
| - | Yn clane | $204.269 billioon[1] (49-oo) | ||||
| - | Yn dooinney | $37,304[1] (16-oo) | ||||
| LTS (ennymagh) | Ooley 2008 | |||||
| - | Yn clane | $340.029 billioon[1] (27-oo) | ||||
| - | Yn dooinney | $62,097[1] (5-oo) | ||||
| Gini (2008) | 21.7 (injil) (1-d) | |||||
| ALD (2007) | ▲ 0.955[2] (feer ard) (16-oo) | |||||
| Argid | krone (DKK) |
|||||
| Traa ynnydagh | CET (UTC+1) | |||||
| - | Souree (TTLS) | CEST (UTC+2) | ||||
| Coad eddyr-voggyl | .dk2 | |||||
| Coad çhellvane | +45 | |||||
| 1 | Ta Greenlynnish ynrican ny çhengey oikoil ayns Greenlynn as ta Faaroish ny çhengey oikoil ayns Ellanyn ny Geyrragh, myrane lesh y Danvargish. | |||||
| 2 | Ta .eu ymmydit myrgeddin, myrane lesh çheeraghyn elley yn Unnaneys Oarpagh. | |||||
Ta'n Danvarg (Danvargish: Danmark, focklit magh myr [ˈd̥ænmɑɡ̊], shenn-emshiragh: [ˈd̥anmɑːɡ̊]) ny çheer Loghlinagh 'syn Oarpey Hwoaie as t'ee ny h-oltey shinsharagh jeh Reeriaght ny Danvarg. T'ee ny çheer smoo jiassagh jeh ny Çheeraghyn Nordagh; çheu heear yiass veih'n Toolynn as çheu yiass veih Norlynn, as t'ee çhemmit da'n jiass liorish y Ghermaan. Ta'n Danvarg caglit liorish y Vooir Valtagh da'n shiar as Mooir Hostyn da'n sheear myrgeddin. Ta'n çheer jeant seose jeh lieh-innys mooar Jylland (ny Jutland) as ram ellanyn, y Teelynn (Sjælland), Fyn, Vendsyssel-Thy, Lolland, Falster as Bornholm, chammah as keeadyn dy ellanyn beggey elley as yn ennym yn Ellanragh Danvargagh currit orroo. Ta beeal dys y Vooir Valtagh stiurit as fo smaght ec y Danvarg er feie traa liauyr, er oyr nagh vel entreilys dys y Vooir harrish ushtey jargal agh trooid nane jeh tree ammyryn, er enney lhien myr "Keyllyssyn ny Danvarg".
Ta'n Danvarg ny reeriaght vunraghtoil lesh corys ard-whaiylagh myr corys reiltys eck. Ta reiltys ec keim y steat eck as reiltyssyn ynnydagh ayns 98 baljaghtyn. Ta'n Danvarg ny h-oltey jeh'n Unnaneys Oarpagh veih'n vlein 1973, agh cha nel y çheer ny cooid jeh Cryss yn oarey. Ta'n Danvarg ny bun-oltey jeh'n RCAH (NATO) as yn RCTL.
Ta'n Danvarg, lesh tarmaynys capitlagh seyr-vargagh as steat lhiassee mooar ayn,[3] rang-oardit rere un towse, myr y chied çheer 'sy theihll lesh y cheim s'yrdjey dy cho-chormid çheet stiagh. Rere yn earishlioar dellal Americaanagh Forbes, ta'n çhymmyltaght dellal share 'sy theihll ec y Danvarg.[4] Veih 2006 dys 2008, chur towshanyn[5] y Danvarg myr "y boayl s'maynrey 'sy theihll," as ny h-eiyrtyssyn shen bunnit er towshanyn slaynt, lhiassee, as ynsee. Ta Ayndagh Shee Dowanagh ny bleeaney 2009 rang-oardraghey yn Danvarg myr y nah çheer 'sy theihll er cooishyn shee, lurg y Teelynn Noa.[6] Ayns Ayndagh Tastidyn Sollaghey-Laue ny bleeaney 2008 va'n Danvarg rang-oardit myr y çheer lesh y chooid by loo jeh sollaghey-laue 'sy theihll,[7] as y stayd shen rheynnit lesh y Toolynn as y Teelynn Noa.
Ta'n çhengey ashoonagh, y Danvargish, cosoylagh rish y Toolynnish as y Norlynnish, as ta kianglaghyn shendeeagh as cultooragh lajer eddyr ny tree cultooryn. Ta 82.0% jeh cummaltee ny Danvarg as 90.3% jeh ny Danvargee nyn olteynyn jeh agglish Lutheragh y steat. Ta seyraanaght joarree ec mygeayrt 9% jeh sleih-earroo ny çheerey - ta'n chooid smoo jeu çheet ass çheeraghyn Loghlinagh elley.
Cultoor[reagh | edit source]
Ta ennym mooar er ram Danvargee 'sy theihll cultooragh, lheid as y skeeandagh Ole Rømer, y fallsoonagh Søren Kierkegaard, y screeudeyr Hans Christian Andersen, y fishigagh Niels Bohr, as Lars Ulrich ass Metallica.
Imraaghyn[reagh | edit source]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Denmark (Baarle). International Monetary Fund. Feddynit er 01-10-2009.
- ↑ Human Development Report 2009. Ny h-Ashoonyn Unnaneysit. Feddynit magh er 5 Jerrey Fouyir 2009.
- ↑ (Baarle) Esping-Andersen, G. (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism. Princeton, NJ: Princeton University Press.
- ↑ Forbes: Denmark has the best business climate in the world (Baarle). Copenhagen Capacity. www.copcap.com. Feddynit er 03-08-2009.
- ↑ ABC News: Great Danes: The Geography of Happiness (Baarle). Abcnews.go.com. Feddynit er 05-05-2009.
- ↑ (Baarle) Global Peace Index Rankings 2008. Vision of Humanity.
- ↑ Transparency International, 2008 Corruption Perceptions Index. Transparency.org. Feddynit er 20-08-2009.
|
|
|
|---|---|
| Abcaaish, yn2, 5 · Albaan, yn · Andorra · Ard-valley yn Phaab · Armeain, yn1 · Asserbajaan, yn2 · Austeyr, yn · Bosnia as Herzegovina · Chassaghstaan, y2 · Cheeprey, y1 · Cheeprey Hwoaie, y1, 6 · Çheer Injil, y3 · Çhorshey, y2 · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y3 · Eeslynn, yn · Elveeish, yn · Estaan, yn · Finnlynn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn2 · Kosovo4 · Latvey, y · Liechtenstein · Litaan, y · Lucsemburg · Moldova · Monaco · Montenegro · Nerin · Norlynn3 · Ookraan, yn · Ossetia Yiass2, 5 · Phobblaght Çheck, y · Pholynn, y · Phortiugal, y3 · Rank, y2 · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Roosh, y2 · San Marino · Serb, y · Spaainey, y2 · Toolynn, y · Turkee, y2 · Ungaar, yn · Valta, y · Vassadoan, y · Velaroosh, y · Velg, y · Vulgeyr, y 1 Ta'n çheer shoh soit dy slane 'syn Aishey Heear agh ta kianglaghyn shesh-pholitickoil eck lesh yn Oarpey. 2 Ta cooid jeh'n çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey. 3 Ta croghaneyn ec y çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey. 4Va neuchrogheydys Chosovo soilshit magh er 17 Toshiaght Arree, 2008 as t'ee er enney ec 62 olteynyn yn AU. 5Cha nel yn Abcaaish as Ossetia Yiass er enney agh ec 6 olteynyn yn AU. 6Cha nel y Cheeprey Hwoaie er enney agh ec y Turkee. |
|
|
||
|---|---|---|
| Austeyr, yn · Cheeprey, y · Çheer Injil, y · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y · Estaan, yn · Finnlynn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn · Latvey, y · Litaan, y · Lucsemburg · Nerin · Phobblaght Çheck, y · Pholynn, y · Phortiugal, y · Rank, y · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Spaainey, y · Toolynn, y · Ungaar, yn · Valta, y · Velg, y · Vulgeyr, y |  |
|
|
|
|
|---|---|
| Olteynyn | Albaan, yn · Chanadey, y · Çheer Injil, y · Chroit, y · Clovack, y · Clovean, y · Danvarg, y · Eeslynn, yn · Estaan, yn · Ghermaan, y · Ghreag, y · Iddaal, yn · Latvey, y · Litaan, y · Lucsemburg · Norlynn · Phobblaght Çheck, y · Pholynn, y · Phortiugal, y · Rank, y · Reeriaght Unnaneysit · Romaan, y · Spaainey, y · Steatyn Unnaneysit, ny · Turkee, y · Ungaar, yn · Velg, y · Vulgeyr, y |
| Fakideryn | Çhorshey, y · Vassadoan, y |
|
|
|
|---|---|
| Olteynyn | Danvarg, yn · Eeslynn, yn · Finnlynn · Norlynn · Toolynn, yn |
| Fo-olteynyn | Åland · Ellanyn ny Geyrragh · Greenlynn |
